Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
Εχθροί παντού
Αν δεν ήταν αυτοί που είναι!
Συχνά, οι στιγμές αποσύνδεσης και θυμού προέρχονται από τη σκέψη ότι ένα συγκεκριμένο άτομο ή μια ομάδα είναι υπεύθυνοι για τη μη ικανοποίηση των αναγκών μας – αυτό συχνά συνοδεύεται από τη σκέψη ότι αν ικανοποιηθούν οι ανάγκες του άλλου, τότε δεν θα ικανοποιηθούν οι δικές μας – και θα έπρεπε να αλλάξουν εκείνοι για να ικανοποιηθούν οι δικές μας ανάγκες.
Αν λάβουμε υπόψη ότι άλλο ανάγκες και άλλο στρατηγικές (ή ενέργειες), μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν τρόπο σκέψης που διαχωρίζει την εκπλήρωση των αναγκών μας από τις ενέργειες των άλλων. Κι έτσι να βρούμε εναλλακτικές λύσεις που μπορεί να μην είχαμε σκεφτεί ποτέ.
Τα συνήθη «κατηγορώ»
Όταν το σκέφτομαι, μου γίνεται σαφές ότι η απόδοση ευθυνών έχει ορισμένα οφέλη. Πρώτον, είναι εύκολο. Έχω εξασκηθεί στο να κατηγορώ· όλη μου τη ζωή. Έχω παρακολουθήσει όλους γύρω μου να κατηγορούν άλλους για τα προβλήματα και τις δυσκολίες τους· τους γείτονες, τις εταιρείες, τα πολιτικά κόμματα, τους μετανάστες, τις άλλες χώρες. Παρακολουθώντας τον κόσμο, έχω μάθει να κατηγορώ καλά.
Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι όταν κατηγορώ κάποιον άλλο για τα προβλήματά μου, δεν χρειάζεται να αναλάβω την ευθύνη να τακτοποιήσω τα πράγματα μόνος μου. Μπορώ απλώς να στρέψω την κρίση μου σε κάποιον άλλο, να τον δω ως «εχθρό» και να «ξεμπλέξω».
Σκέψεις που εξυπηρετούν τη ζωή
Όπως συζητήσαμε στο κεφ. 4, μπορούμε να δούμε ότι οι ανάγκες δεν συγκρούονται· συγκρούονται μόνο οι στρατηγικές μας (οι τρόποι με τους οποίους προσπαθούμε να τις ικανοποιήσουμε). Για πολλούς από εμάς, αυτό μπορεί να είναι δύσκολο να το θυμόμαστε επειδή έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ να σκεφτόμαστε με όρους στρατηγικών που χάνουμε από τα μάτια μας τις ανάγκες.
Έχουμε ήδη δει ότι μπορούμε να συσχετίσουμε τον πόνο μας άμεσα με τις ανάγκες μας· ότι μπορούμε να δούμε τον πόνο μας ως αποτέλεσμα της μη ικανοποίησης των αναγκών μας, και όχι ως αποτέλεσμα των ενεργειών κάποιου άλλου (κεφ. 32). Αυτή η σκέψη μάς δίνει τη δυνατότητα να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τις ανθρώπινες ενέργειες και τελικά να δημιουργήσουμε μια εμπειρία πιο συνδεδεμένη με τη ζωή, πιο συμπονετική.
Είναι όλα αυτά ρεαλιστικά;
Όταν σκέφτομαι την ιδέα να εστιάζω την επίγνωσή μου στις ανάγκες μου και όχι στις ενέργειες των άλλων, μου έρχεται στο μυαλό ότι αναπόφευκτα θα υπάρξουν καταστάσεις στις οποίες οι ενέργειες του άλλου θα με επηρεάζουν τόσο άμεσα, ώστε θα θέλω να αντιμετωπίσω άμεσα τις ενέργειές του – όπως αν κάποιος ερχόταν εναντίον μου με μαχαίρι ή αν βομβάρδιζε τη γειτονιά μου. Θα φαινόταν μη ρεαλιστικό να πω απλώς: «Ωραία, θα κάνω κάτι άλλο». Καταστάσεις όπως αυτές μας καλούν να αναλάβουμε άμεση δράση.
Δύο πράγματα έρχονται στο μυαλό μου όταν το σκέφτομαι αυτό. Πρώτον, υπάρχουν πολλές καταστάσεις όπου θεωρούμε ότι υπάρχει ανάγκη άμεσης ανταπόκρισης, ενώ ίσως δεν υπάρχει. Συχνά σκεφτόμαστε και να ενεργούμε σαν να είναι μονόδρομος ο τρόπος να ανταποκριθούμε σε μια κατάσταση, ενώ, ίσως δεν είναι. Ίσως να μας προσφέρεται η ευκαιρία να δημιουργήσουμε κάτι νέο και πιο χρήσιμο για τη ζωή.
Δεύτερον, σε στιγμές που υπάρχει πραγματικά αυτή η τρομερή ανάγκη για ασφάλεια, υπάρχει ένας τρόπος να δράσουμε με «προστατευτικό» τρόπο. Μπορούμε να δράσουμε δυναμικά για τις ανάγκες μας χωρίς να έχουμε στην καρδιά μας κριτική ή μίσος για τους άλλους (βλ. κεφ. 17).
Το να μάθουμε να ενεργούμε με δυναμικό αλλά και συμπονετικό τρόπο αποτελεί μια τρομακτική αλλά και όμορφη πρόκληση και ευκαιρία για εμάς τους ανθρώπους, που προσπαθούμε να ζήσουμε μαζί σε αυτόν τον πλανήτη. Ελπίζω και ονειρεύομαι ότι θα το καταφέρουμε αυτό ως άτομα και ως ανθρώπινη οικογένεια.
Η εναλλακτική λύση
Όπως ανέφερα προηγουμένως, μπορούμε να δούμε τις ανάγκες μας ως ανεξάρτητες από τις πράξεις των άλλων. Μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν άλλο τρόπο σκέψης. Μπορούμε να επιλέξουμε να βλέπουμε στους άλλους ότι απλώς προσπαθούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, και ναι, μερικές φορές με τρόπους που δεν λειτουργούν για εμάς.
Αν καταφέρουμε να εξαφανίσουμε τον «εχθρό» και να εστιάσουμε στις ανεκπλήρωτες ανάγκες μας, είναι πιο πιθανό να σκεφτούμε πολυάριθμους τρόπους για να ικανοποιήσουμε αυτές τις ανάγκες. Όταν το κάνουμε αυτό, δεν χρειαζόμαστε να αλλάξουν οι άλλοι για να γίνει η ζωή μας πιο υπέροχη.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Αν δεν φερόταν όπως φέρεται
Πριν από μερικά χρόνια, με κάλεσαν να συμμετάσχω σε μια ομάδα εκπαιδευτών που θα ήταν υπεύθυνοι για την εκπαίδευση άλλων εκπαιδευτών.
Κατά τη διάρκεια της παρουσίας μου στην πρώτη συνάντηση της ομάδας μας, συνειδητοποίησα ότι η μορφή και η μέθοδος που είχε αναπτυχθεί για αυτή τη διαδικασία ήταν αντίθετη με τη δική μου αντίληψη για το τι ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος εκπαίδευσης εκπαιδευτών.
Πέρασα τους επόμενους μήνες προσπαθώντας να μοιραστώ αυτές τις ανησυχίες με το άτομο που ήταν υπεύθυνο για το συντονισμό της διαδικασίας. Όσο περισσότερο προσπαθούσα, τόσο χειρότερα φαινόταν να γίνονται τα πράγματα. Όσο περισσότερο μοιραζόμουν την κατανόηση και την εμπειρία μου, τόσο λιγότερο έδειχνε να ενδιαφέρεται αυτό το άτομο να ακούσει τι είχα να πω.
Κάποια στιγμή ήμουν πεπεισμένος ότι αυτό το άτομο «ήθελε να με ξεφορτωθεί» και εξαιτίας αυτού, η όλη διαδικασία αποτύγχανε· αποτύγχανε να επεκτείνει τα εκπαιδευτικά προγράμματα και αποτύγχανε να δημιουργήσει εξειδικευμένους εκπαιδευτές. Ως κάποιος ενθουσιώδης και αφοσιωμένος στην αξία της κατάρτισης. αλλά και στην ευκαιρία μου να συμβάλω σε αυτήν, ήμουν συντετριμμένος. Μου φαινόταν ότι αν αυτό το άτομο δεν καταλάβαινε τι είχα να πω, τα όνειρά μου θα ματαιώνονταν και όλος ο κόσμος θα υπέφερε.
Ο αγώνας μου να κάνω αυτό το άτομο να με καταλάβει μου προκαλούσε τεράστιο πόνο. Ήμουν απογοητευμένος και απελπισμένος με τη σκέψη ότι «αν δεν φερόταν έτσι, οι ανάγκες μου θα εκπληρώνονταν τόσο υπέροχα – αν δεν φερόταν έτσι!».
Ο πόνος μου γινόταν όλο και πιο βαθύς όσο περνούσε ο καιρός. Τελικά, συνειδητοποίησα ότι είχα δημιουργήσει μια «εικόνα εχθρού», ότι έβλεπα αυτόν τον άνθρωπο σαν εχθρό, και αυτό δεν έκανε καλό ούτε σε μένα ούτε σε κανέναν άλλον.
Έτσι, πέρασα λίγο χρόνο δίνοντας στον εαυτό μου ενσυναίσθηση και παίρνοντας ενσυναίσθηση από τους συναδέλφους μου. Κατά τη διαδικασία αυτή, ανακάλυψα ότι οι ανάγκες μου για κίνηση, αποτελεσματικότητα και, κυρίως, για σκοπό και νόημα βρίσκονταν στη ρίζα όλου αυτού του πόνου. Και σε όλο αυτό το διάστημα, κατηγορούσα αυτό το ένα άτομο για το γεγονός ότι αυτές οι ανάγκες μου δεν εκπληρώνονταν. Είχα κολλήσει στην «εχθρική εικόνα» αυτού του προσώπου και είχα αποσπαστεί από τις ανάγκες μου.
Μετά από λίγο χρόνο και συνειδητή προσπάθεια, η επίγνωσή μου μετατοπίστηκε από τις πράξεις αυτού του ατόμου στις ανάγκες μου. Από αυτή τη νέα επίγνωση, συνειδητοποίησα ότι υπήρχαν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, τρόποι για να εκπληρώσω τις ανάγκες μου. Σε εκείνο το σημείο, θα μπορούσα εύκολα και με χαρά να ενταχθώ σε ένα άλλο πρόγραμμα ή ακόμη και να δημιουργήσω το δικό μου. Είχα επιστρέψει στο σωστό δρόμο. Η ζωή μου είχε γίνει πιο υπέροχη.
Μέσα από τη διαδικασία, κατάλαβα επίσης ότι αυτό το άτομο δεν «ήθελε να με ξεφορτωθεί». Απλώς προσπαθούσε να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορούσε. Αυτή η κατανόηση μάς βοήθησε να παραμείνουμε σε επαφή και να κρατήσουμε τη σχέση μας ζωντανή, παρά τις διαφορές μας. Η συμπόνια και η επαφή επέστρεψαν και μπόρεσα να εκπληρώσω τα όνειρά μου. Τι καλά!
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Λίστα Συναισθημάτων: https://www.cco.gr/index.php/feelings-list/
Λίστα Αναγκών: https://www.cco.gr/index.php/needs/
Πρακτική 1 – Αλλάζοντας την εστίασή σαςΣκεφτείτε μια κατάσταση όπου πιστεύετε ότι κάποιος σας εμποδίζει να ικανοποιήσετε τις ανάγκες σας – όπου πιστεύετε ότι αν ικανοποιηθούν οι δικές του ανάγκες, οι δικές σας δεν θα ικανοποιηθούν. Στη συνέχεια, γράψτε τα συναισθήματά σας και τις ανάγκες που θα θέλατε να εκπληρωθούν σε αυτή την κατάσταση.
Αφού εντοπίσετε την ανάγκη (τις ανάγκες), πηγαίνετε στην Πρακτική 2 και ενσαρκώστε την ανάγκη (τις ανάγκες) που τώρα γνωρίζετε.
Πρακτική 2 – Ενσωμάτωση των αναγκών (επαναλαμβάνεται σκόπιμα από το προηγούμενο κεφάλαιο)
Διαλογισμός ενσάρκωσης αναγκών:
Εδώ μπορείτε να ακούσετε τον διαλογισμό:
Ή ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα:
Βρείτε κάποιο ήσυχο χώρο και χρόνο για αυτή την πρακτική. Πραγματοποιήστε την ξεχωριστά για κάθε ανάγκη της Πρακτικής 1 που θα θέλατε να την νιώσετε περισσότερο ικανοποιημένη.
Καθίστε αναπαυτικά και βολευτείτε. Κλείστε τα μάτια σας. Νιώστε την αναπνοή σας – Χαλαρώστε.
Τώρα, με το μάτι του μυαλού σας, θυμηθείτε μια στιγμή που αυτή η ανάγκη ικανοποιήθηκε. «Ξαναζήστε» αυτή την εμπειρία στο μυαλό σας. Θυμηθείτε πού ήσασταν, ποιος ήταν εκεί, τι συνέβαινε. Θυμηθείτε πώς αισθανθήκατε. Επιβραδύνετε. Επαναλάβετε αυτή τη στιγμή ξανά και ξανά στο μυαλό σας. Αφήστε το συναίσθημα της εμπειρίας να μπει στο σώμα σας.
Απολαύστε τη στιγμή. Απολαύστε την ανάμνηση, ιδιαίτερα την αίσθησή της.
Όταν νιώσετε πλήρεις, ότι ολοκληρώσατε την πρακτική, ανοίξτε τα μάτια σας και επιστρέψτε στο χώρο σας.
Επαναλάβετε αυτή την άσκηση με όλες τις ανάγκες που εντοπίσατε στην Πρακτική 1.
Μπορεί να θέλετε να βρείτε κάποιο ήσυχο χώρο και χρόνο για αυτή την πρακτική. Εξασκηθείτε ξεχωριστά με κάθε ανάγκη που θα θέλατε να βιώσετε περισσότερη «συνάντηση» (από την Πρακτική 1).
Πρακτική 3 – Επέκταση
Δείτε αν μπορείτε να φανταστείτε 3 τρόπους με τους οποίους κάθε μια από τις ανάγκες που ενσαρκώσατε στην Πρακτική 2 θα μπορούσε να ικανοποιηθεί με την αλλαγή των ενεργειών σας ή με την υποβολή ενός αιτήματος από τον εαυτό σας ή τους άλλους (βλ. κεφ. 13 και κεφ. 15).
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου