Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
«Συμπεριφέρομαι με θυμό»
«Είμαι θυμωμένος»
ή
«Βιώνω τον θυμό μου συνειδητά»;
«Συμπεριφέρομαι με θυμό»
Πολλοί από εμάς έχουμε μάθει να εκφράζουμε το θυμό μπαίνοντας στο ρόλο του «θυμωμένου»· υποδυόμενοι τον θυμό μας. Αυτή η μέθοδος έκφρασης του θυμού μπορεί να είναι αρκετά αποτελεσματική στο να ξέρει ο άλλος ότι είμαστε θυμωμένοι ή αν θέλουμε να παρατείνουμε και να επιμείνουμε στην αποξένωση. Δεν είναι όμως ένας αποτελεσματικός τρόπος για την κάλυψη αναγκών ή για επανασύνδεση. Όταν «παριστάνουμε τους θυμωμένους», είναι πολύ πιο πιθανό να δημιουργήσουμε μια αόριστη ομίχλη συναισθημάτων αναμεμειγμένη με επικρίσεις που θα συμβάλλει στη διαιώνιση της αποσύνδεσης, όχι στην επανασύνδεση.
Η θυμωμένη συμπεριφορά μπορεί να πάρει πολλές μορφές, από τη «σιωπηλή μεταχείριση», μέχρι την πράξη της δολοφονίας ενός άλλου ανθρώπου.
«Είμαι θυμωμένος»
Το «είμαι θυμωμένος» είναι ένας όρος που χρησιμοποιώ για να περιγράψω μια κατάσταση «ασυνείδητου» θυμού: τις περιπτώσεις που κάνει κουμάντο ο θυμός, όταν επηρεάζει τον εγκέφαλο και τις πράξεις μου και απλά με σέρνει μαζί του. Στην «ασυνείδητη» κατάσταση που βρίσκομαι, είμαι ανήμπορος να δω τις βαθύτερες αιτίες (ανάγκες). Είμαι ανίκανος να «ξεπακετάρω» ή να «μεταφράσω» τις επικρίσεις ή να προσφέρω ενσυναίσθηση στον εαυτό μου. Είμαι πολύ απασχολημένος με το να «είμαι θυμωμένος».
«Βιώνω τον θυμό μου συνειδητά»
«Βιώνω τον θυμό μου συνειδητά» είναι ο τρόπος με τον οποίο περιγράφω μια συνειδητή κατάσταση θυμού. Όταν «βιώνω τον θυμό συνειδητά», αποστασιοποιούμαι από αυτόν, μπορώ να τον παρατηρήσω μέσα μου. Σε αυτή την κατάσταση είμαι πολύ πιο ικανός να επεξεργαστώ το θυμό μου με τρόπο που να μου προσφέρω σύνδεση με τον εαυτό μου και ευθυγράμμιση με τις αξίες μου. Όταν «βιώνω συνειδητά τον θυμό μου», μπορώ να ανταποκριθώ εστιάζοντας σε βαθύτερη επίγνωση του εαυτού μου. Όταν «βιώνω συνειδητά τον θυμό», μπορώ να προσφέρω ενσυναίσθηση στον εαυτό μου ή να λάβω ενσυναίσθηση από κάποιον, για να ξεπακετάρω τις επικρίσεις μου και να εξερευνήσω τις ανάγκες που βρίσκονται κάτω από το θυμό μου.
Αυτή είναι μια πρακτική που μεταμορφώνει τη βία σε ειρήνη. Είναι δύσβατη αλλά συνταρακτική.
Η πρόκληση και η ευκαιρία μας
Αυτή είναι μια στιγμή στη θεωρία (και στην πρακτική μας) όπου αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε πολλά από αυτά που έχουμε εξασκήσει στο παρελθόν. Μας καλεί να επανεξετάσουμε τις πεποιθήσεις μας (κεφ. 18), να νιώσουμε τα συναισθήματά μας, να συνδεθούμε με τις ανάγκες μας (κεφ 3 και 7), να ξεπακετάρουμε τις επικρίσεις μας (κεφ. 2 και 6) και να διατυπώσουμε αιτήματα (κεφ. 13 και 15). Εδώ είναι που μπορούμε να αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε τα «χορευτικά βήματα» που έχουμε δουλέψει προηγουμένως και να «χορέψουμε».
Αυτό είναι επίσης το σημείο όπου ίσως παρατηρήσουμε «αδύνατα σημεία» στην πρακτική μας: όπου μπορεί να χρειαστεί να επιστρέψουμε και να αναπτύξουμε περαιτέρω κάποιες από τις βασικές δεξιότητες (και πάλι, δείτε τα κεφάλαια που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη παράγραφο).
Η εργασία με το θυμό μπορεί να είναι απίστευτα απαιτητική. Στην πορεία προς τη δημιουργία μιας «λειτουργικής σχέσης» με το θυμό, πιθανότατα θα βιώσουμε απογοήτευση, θα νιώσουμε αποκαρδιωμένοι και ίσως ακόμη και απελπισμένοι (ξέρω ότι εγώ το έχω πάθει πολλές φορές). Αυτή είναι η πρόκληση και η ευκαιρία. Εδώ είναι που καθίσταται απαραίτητο να φτάσουμε βαθιά μέσα στον εαυτό μας αλλά και να απευθυνθούμε στα μέλη της κοινότητάς μας. Μπορούμε να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας και ο ένας τον άλλον ώστε να συνεχίσουμε αυτό το ταξίδι. Με εξάσκηση, επιμονή και αγάπη γίνεται εφικτό.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Η επιστροφή στο σπίτι
Μια από τις πιο διαφωτιστικές εμπειρίες που είχα ποτέ σχετικά με το «να φέρομαι θυμωμένα» συνέβη ένα βράδυ, όταν η σύντροφός μου και εγώ οδηγούσαμε στο σπίτι μετά από ένα πάρτυ. Ήταν ένα υπέροχο πάρτυ με καλούς φίλους και πολλά γέλια. Νιώθαμε και οι δύο πολύ ικανοποιημένοι καθώς μπαίναμε στο αυτοκίνητο για να γυρίσουμε σπίτι.
Καθώς οδηγούσαμε μέσα στο σκοτάδι, το μυαλό μου πήγε σε θέματα εργασίας. Τα πράγματα στο «γραφείο» είχαν γίνει αρκετά δύσκολα για μένα και καθώς οδηγούσα, απορροφήθηκα από τις σκέψεις μου για την επόμενη μέρα – δουλειές που έπρεπε να γίνουν, πότε να γίνουν, ποιος θα τις έκανε. Ήταν ένα κλασικό «κυριακάτικο βράδυ εσωτερικής φρίκης».
Όπως ανακάλυψα αργότερα, η σύντροφός μου παρατήρησε ότι ήμουν σιωπηλός. Και καθώς παρατήρησε τη σιωπή μου, άρχισε να αναρωτιέται γιατί είχα αποσυνδεθεί. Έχοντας βιώσει αυτό στο παρελθόν (συχνά με τη μητέρα της) ως εκδήλωση θυμού, άρχισε να πιστεύει ότι «συμπεριφερόμουνα θυμωμένα».
Καθώς η σιωπηλή μας βόλτα συνεχιζόταν, άρχισε να εκνευρίζεται, σκεπτόμενη: «δεν έχει κανένα δικαίωμα να είναι θυμωμένος». Καθώς το ταξίδι μας προς το σπίτι συνεχιζόταν, το ίδιο συνέβαινε και με τις σκέψεις της: «Πώς τολμάει να είναι θυμωμένος! Δεν είπα ούτε έκανα τίποτα για να το αξίζω αυτό! Αυτό είναι απαράδεκτο!»
Τώρα άρχισε εκείνη να «συμπεριφέρεται θυμωμένα». Μου κρατούσε μούτρα· μόνο που δεν το ήξερα, καθώς παρέμενα στον ιστό των σκέψεών μου σχετικά με τη δουλειά.
Μέχρι να φτάσουμε σπίτι, είχε γίνει έξαλλη. Εγώ, από την άλλη πλευρά, μόλις είχα αρχίσει να επιστρέφω στο εδώ και τώρα. Καθώς γύρισα το κλειδί για να σβήσω τη μηχανή, γύρισα και με ένα μικρό χαμόγελο είπα: «Εδώ είμαστε». Γύρισε προς το μέρος μου με ένα βλέμμα που θα είχε σπάσει το παράθυρο πίσω μου, αν δεν είχε χτυπήσει εμένα κατευθείαν. «Άντε πηδήξου!» μου φώναξε, άνοιξε την πόρτα του αυτοκινήτου και μπήκε με ορμή στο σπίτι.
Καθόμουν στο αυτοκίνητο σιωπηλός, εμβρόντητος κι άρχισα να αναρωτιέμαι τι έκανα για να το αξίζω αυτό. Μετά άρχισα να θυμώνω, σκεπτόμενος «Δεν έκανα τίποτα για να το αξίζω αυτό!». Βρόντηξα την πόρτα του αυτοκινήτου, βάδισα προς το σπίτι, έτοιμος να δώσω τη μάχη.
Καθώς περπατούσα θυμωμένα προς την πόρτα, συνειδητοποίησα κάτι. Συνειδητοποίησα ότι ο θυμός της δεν αφορούσε εμένα. Προερχόταν από κάποια μορφή πόνου μέσα της. Κάτι της συνέβαινε. Απλά δεν ήξερα τι ήταν. Καθώς άρχισα να σκέφτομαι με αυτόν τον τρόπο, ο θυμός μου άρχισε να φεύγει. Μέχρι να φτάσω στο σπίτι είχα αποφασίσει ότι αντί να δώσω μάχη, θα μάθαινα τι συνέβαινε. Ήθελα σύνδεση και θα επιστράτευα όλες μου τις ικανότητες για να την αποκτήσω.
Μπήκα στον διάδρομο της εισόδου, όπου εκείνη κοιτούσε επίμονα την ντουλάπα και ήταν σαφές ότι αρνιόταν να μου δώσει σημασία. Πήρα μια βαθιά ανάσα, την πλησίασα και τη ρώτησα ήσυχα: «Μπορούμε να μιλήσουμε για ένα λεπτό;». Συμφώνησε.
Μετά από μερικά λεπτά συναισθητικής ακρόασης, μπόρεσα να καταλάβω την αναστάτωσή της. Μετά από αυτό, μπόρεσε να καταλάβει ότι η σιωπή μου δεν αφορούσε σε εκείνη, αλλά στα άγχη μου. Βγήκαμε από την κατάσταση θυμού και αποσύνδεσης και αρχίσαμε να βλέπουμε ο ένας τον άλλον με συμπόνια ξανά.
Λίγο αργότερα, ενώ ήμασταν ξαπλωμένοι ήσυχα στο κρεβάτι, η αυθόρμητη αυτο-ανάφλεξη και των δυό μας μου φάνηκε ξαφνικά πολύ αστεία. Η σιωπή έσπασε καθώς μ’ έπιασαν τα γέλια. Ξαφνιάστηκα όταν άρχισε να γελάει κι εκείνη. Σε δευτερόλεπτα, ξεκαρδιζόμασταν κι οι δυο, με τη συνειδητοποίηση του σχεδόν παράλογου των όσων συνέβησαν κατά τη διάρκεια της διαδρομής προς το σπίτι. Τώρα, είχαμε επιστρέψει στο σωστό δρόμο. Τι καλά!
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Παρατηρώντας
Κρατήστε ένα μικρό ημερολόγιο μαζί σας στη διάρκεια της ημέρας. Κάντε 1-5 εγγραφές την ημέρα περιγράφοντας καταστάσεις όπου νιώσατε κάποιο θυμό – έστω και λίγο, όπου μπορεί να ενοχληθήκατε ή να δυσανασχετήσατε ή να εκνευριστήκατε. Συμπεριλάβετε τυχόν επικριτικές λέξεις που σκεφτόσασταν. Απλά εξασκηθείτε στο να παρατηρείτε. Αυτός είναι ο δρόμος προς τον «συνειδητό θυμό».
Πρακτική 2 – Προς την επίγνωση
Αργότερα, όταν θα έχετε χρόνο, καθίστε με τη λίστα των αναγκών και δείτε αν μπορείτε να καταλάβετε για ποια(ες) ανάγκη(ες) πονούσατε. Μεταφράστε τις λέξεις των επικρίσεών σας σε λέξεις που περιγράφουν ανάγκες. Ως συνήθως, σας προτείνω να περιορίσετε τις λέξεις που χρησιμοποιείτε σε αυτές που περιλαμβάνονται στη Λίστα Αναγκών. Σημειώστε τις.
Στη συνέχεια, γράψτε οποιεσδήποτε άλλες ανάγκες που ελπίζατε να έχουν ικανοποιηθεί σε αυτή την κατάσταση και δεν ικανοποιήθηκαν.
Είναι μια πολύ καλή στιγμή για να ζητήσετε βοήθεια από έναν συνεργάτη ενσυναίσθησης.
Τέλος, γράψτε τρία διαφορετικά αιτήματα που θα μπορούσατε να απευθύνετε στον εαυτό σας ή σε άλλους (βλ. κεφ.13 και 15).
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου