ΕΒΔΟΜΑΔΑ 9
Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
Γιατί είναι τόσο δύσκολο;
ή… Το Είναι μου και το Ρομπότ μου
Όταν άρχισα για πρώτη φορά να μελετώ τη συμπονετική συνειδητότητα, έμεινα έκπληκτος με το πόσο απλή ήταν. Αυτό ακολουθήθηκε αμέσως από την έκπληξή μου για το πόσο δύσκολη ήταν. Πώς γίνεται κάτι τόσο απλό να είναι τόσο δύσκολο; Το ότι ανακάλυψα την απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν μπορώ να πω ότι έκανε πιο εύκολο τον δρόμο μου προς μια πιο συμπονετική ζωή. Ωστόσο, μου επέτρεψε να είμαι πιο επιεικής με τον εαυτό μου. Το παρακάτω ποίημα περιγράφει την κατάσταση:
Ένα μικρό ρομπότ
Με συνοδεύει.
Μερικές φορές σκέφτεται
ό,τι σκέφτομαι,
Μερικές φορές σκέφτεται
εκείνο.
Αυτό το μικρό ποίημα με βοηθάει να σκέφτομαι τον εαυτό μου σαν να έχει δύο μέρη: το «Είναι» μου και το «Ρομπότ» μου. Το «Είναι» μου δεν έχει «συνήθεις» σκέψεις. Ζει πάντα στο παρόν και δρα συνειδητά. Ωστόσο, το «Είναι» μου συζεί με το «Ρομπότ» μου, το ανθρώπινο σώμα και τον εγκέφαλό μου. Το «Ρομπότ» μου ακολουθεί την «πεπατημένη» στη σκέψη, στον τρόπο έκφρασης και στον τρόπο δράσης. Αν και το «Ρομπότ» έχει τη δυνατότητα να αλλάζει τις συνήθειές του, του παίρνει πολύ περισσότερο χρόνο από όσο θα ήθελα. Τα καλά νέα είναι ότι τελικά προσαρμόζεται, αν επιμείνω (μέσω της «εξάσκησης»).
Για παράδειγμα, όταν πρωτοσπούδαζα συναισθητική επικοινωνία, ήθελα να σκέφτομαι πιο συχνά τις ανάγκες (τις δικές μου και των άλλων), ιδιαίτερα σε δύσκολες καταστάσεις. Το «Είναι» μου ήξερε ότι αυτό θα έφερνε περισσότερη σύνδεση και κατανόηση και, τελικά, θα στήριζε τη ζωή μου και τις σχέσεις μου. Ωστόσο, το «Ρομπότ» μου συνέχιζε να εστιάζει στο ποιος φταίει ή το ότι οι άλλοι ήταν «υπεύθυνοι» ή και στο τι οι άνθρωποι «θα πρεπε» ή «δεν θα πρεπε» να κάνουν ή να λένε (συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου).
Η δυσκολία μου να βάλω σε εφαρμογή την πρόθεσή μου να γίνω πιο συμπονετικός μοε ανησυχούσε και με προβλημάτιζε. Το «Ρομπότ» μου, ο «συνήθης εαυτός» μου, εμπόδιζε το «Είναι» μου. Γιατί συνέβαινε αυτό;
Υπάρχει μια πολύ καλή εξήγηση. Όσο πιο συχνά οι συνάψεις του εγκεφάλου μας συνδέονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο, τόσο περισσότερο τείνουν να επανασυνδέονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Είναι αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό που μας επιτρέπει να μαθαίνουμε και να θυμόμαστε πράγματα. Μπορούμε λοιπόν να θεωρήσουμε πολλές σκέψεις ως «συνήθειες». Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε τι κάνουμε όταν βουρτσίζουμε τα δόντια μας ή για να κατεβούμε στη σωστή στάση του λεωφορείου. Λειτουργούμε με τον συνήθη τρόπο. Το «Ρομπότ» μας, κάνει τη δουλειά του χωρίς εμάς.
Καθώς περνάνε τα χρόνια, τα συνήθη μοτίβα γίνονται όλο και περισσότερα και πιο εξελιγμένα. Επηρεάζουν ό,τι κάνουμε και ό,τι σκεφτόμαστε: από το να επιλέγουμε τι θα φάμε μέχρι το να σκεφτόμαστε ότι ο Διευθυντής μας είναι πιεστικός. Οι συνήθεις σκέψεις επηρεάζουν ιδιαίτερα τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας, τις οικογένειές μας και τους άλλους κοντινούς μας ανθρώπους.
Σε πολλές περιπτώσεις το «Ρομπότ» μάς κάνει τη ζωή ευκολότερη. Μας δίνει τη δυνατότητα να κάνουμε πολλές εργασίες παράλληλα και μπορεί ακόμη και να μας προστατεύσει από κινδύνους. Από την άλλη, υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να βρεθούμε σε αντιπαράθεση μαζί του – όπως όταν δοκιμάζουμε νέες σκέψεις ή συμπεριφορές – όπως, για παράδειγμα, όταν προσπαθούμε να ενσωματώσουμε την επίγνωση των αναγκών μας ή όταν δοκιμάζουμε να ερμηνεύσουμε τον κόσμο με πιο συμπονετικά μοτίβα σκέψης.
Παρότι το «Ρομπότ» καθυστερεί τον ρυθμό με τον οποίο θα αλλάξουν οι σκέψεις και οι συμπεριφορές μας, τελικά, με επιμονή και εξάσκηση, το «Είναι» μας μπορεί να δημιουργήσει νέες συνήθειες σιγά-σιγά. Το «Είναι» μας λειτουργεί σαν μια «δημιουργική δύναμη», σαν ένας «προγραμματιστής», που μπορεί, με εξάσκηση και επανάληψη, να καθορίσει τελικά τον τρόπο λειτουργίας και την εμπειρία μας. Είναι το «Είναι» μας που μπορεί να φέρει συνειδητότητα σε κάθε στιγμή. Είναι το «Είναι» μας που φέρνει το «Ρομπότ» μας να μελετήσει στο μάθημα συμπόνιας, το «Είναι» μας μάς φέρνει στο γυμναστήριο και επιλέγει για μας πιο υγιεινή τροφή.
Όταν σκέφτομαι τις σκέψεις και τις πράξεις μου από την προοπτική του «Ρομπότ» και του «Είναι», αισθάνομαι λιγότερο ανήσυχος για το ρυθμό προόδου μου. Μπορώ να είμαι πιο συμπονετικός, με κατανόηση και παρών με τον εαυτό μου σε κάθε νέα μάθηση. Κάνει τη διαδικασία λιγότερο επώδυνη και πιο ικανοποιητική και μου δίνει τη δυνατότητα να επιμείνω σε αυτήν. Όταν επιμένω, αργά και σταθερά, το «Είναι» μου και το «Ρομπότ» μου ευθυγραμμίζονται όλο και περισσότερο.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η εξάσκηση και η επανάληψη είναι τόσο αποτελεσματικοί τρόποι για να ενσωματώσουμε τη συμπόνια στη ζωή μας.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Ο νέος μου εαυτός συναντά τον παλιό
Ένα απόγευμα, βοηθούσα τον Κόλιν, τον γιο μου με ένα πρότζεκτ βιώσιμης ενέργειας πάνω στο οποίο εργαζόταν (αυτό ήταν το επάγγελμα που είχα επιλέξει πριν γίνω εκπαιδευτής και συγγραφέας). Συζητούσαμε διάφορες επιλογές που ήταν διαθέσιμες, όταν παρατήρησα ότι σχεδόν φωνάζαμε ο ένας στον άλλον.
Έκπληκτος και μπερδεμένος, αναρωτήθηκα: «Εγώ είμαι αυτό το άτομο που μιλάει με τόσο γρήγορο, απότομο τρόπο, σχεδόν χωρίς να περιμένει απάντηση, χωρίς να ακούει; Προωθώντας μόνο τις δικές μου ιδέες;»
Καθώς το σκεφτόμουν αυτό, συνειδητοποίησα ότι είχε έρθει η ώρα να ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΩ. Ζήτησα από τον Κόλιν να κάνει υπομονή για λίγο, ενώ εγώ θα σκεφτόμουν τι συνέβαινε.
Μετά από μερικές στιγμές αυτοεξέτασης, συνειδητοποίησα ότι δύο κομμάτια του «Ρομπότ» μου είχαν έρθει να με επισκεφτούν.
Το πρώτο ήταν ο ρόλος του «πατέρα», η πεπατημένη του πατέρα που χρησιμοποιούσε τη εξουσία του για να υπερισχύσει πάνω στο γιο του: τον είδα να ξαναπαίρνει την εξουσία με την οποία είχε μεγαλώσει τα παιδιά του για χρόνια (πριν η εκπαίδευσή μου με επανασυνδέσει με τη συμπόνια μέσα μου).
Το δεύτερο κομμάτι του ρομπότ μου ήταν ο «επαγγελματίας», το οποίο είχε εκπαιδευτεί να «ολοκληρώνει τη δουλειά και μάλιστα τώρα αμέσως!», το κομμάτι μου που είχα εκπαιδεύσει για να επιβιώσω και να ευημερήσω σε έναν κόσμο των ανταγωνιστικών επιχειρήσεων.
Συνειδητοποίησα ότι αυτά τα δύο μέρη του «Ρομπότ» μου είχαν συνεργαστεί και είχαν πάρει τον έλεγχο της συζήτησης, αφήνοντας το συμπονετικό μου «Είναι» στη σιωπή… Σχεδόν.
Χρησιμοποίησα αυτή την επίγνωση για να αλλάξω την εμπειρία μου. Πήρα μια ανάσα, πήρα άλλη μια ανάσα, κοίταξα τον Κόλιν και είπα: «Κόλιν, δεν θέλω να μιλάω έτσι. Ας ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή». Και το κάναμε.
Το «Ρομπότ» μου υποχώρησε και άκουσα, σκέφτηκα και μίλησα με τον Κόλιν από το πιο συμπονετικό μου «Είναι». Ήταν μια πολύ διαφορετική και υπέροχη συζήτηση. Άκουσα, έμαθα και απόλαυσα την επαφή μας – και κάναμε τη δουλειά μας με τρόπο που ήταν σε αρμονία με την επιθυμία μου να ζήσω μια πιο συμπονετική ζωή.
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Παρατήρηση των συνηθισμένων αποξενωτικών σκέψεων
Βρείτε μια λέξη ή έκφραση που χρησιμοποιείτε καθημερινά και η οποία μπορεί να σας αποσυνδέσει από τον συνειδητό εαυτό σας: για παράδειγμα, το «πρέπει»: «πρέπει να πάω στο μαγαζί» ή «πρέπει να πλύνω τα ρούχα». Παρατηρήσετε τον εαυτό σας να χρησιμοποιεί αυτές τις λέξεις και στη συνέχεια προσπαθήστε να τις αντικαταστήσετε με λέξεις που αντικατοπτρίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια μια βαθύτερη σύνδεση ή που αντικατοπτρίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που συμβαίνει μέσα σας… ας πούμε: «επιλέγω να πάω στο μαγαζί» ή «θα κάνω τη μπουγάδα».
Ίσως υπάρχουν κι άλλες αποξενωτικές λέξεις, όπως το «η αλήθεια είναι ότι» ή το «στην πραγματικότητα» ή το «για νά’μαι ειλικρινής» που τις χρησιμοποιείτε από συνήθεια και που, αν το καλοσκεφτείτε, ίσως δεν συμβάλλουν πραγματικά στο μήνυμά σας ή δεν εκφράζουν αυτό που σας συμβαίνει. Δείτε αν μπορείτε να βρείτε ένα άλλο σύνολο λέξεων ή ίσως λιγότερες λέξεις που κάνουν την επικοινωνία σας πιο συνειδητή. Προειδοποίηση: μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο. Επιμείνετε.
Πρακτική 2 – Ξεκινήστε ή συνεχίστε το Ημερολόγιο Επικρίσεων
Παρατηρήσετε τυχόν επικρίσεις ή άλλες συνήθεις αποξενωτικές σκέψεις που κάνετε κατά τη διάρκεια της ημέρας και σημειώστε τις.
Αργότερα, όταν θα έχετε χρόνο, διαβάστε τις και παρατηρήστε πώς αισθάνεστε όταν κάνετε αυτές τις σκέψεις. Στη συνέχεια, κοιτάξτε τη Λίστα αναγκών και αναρωτηθείτε ποιες ανάγκες προσπαθείτε να ικανοποιήσετε (ή ικανοποιείτε) με αυτές τις σκέψεις.
Στη συνέχεια, σημειώστε τουλάχιστον έναν διαφορετικό τρόπο με τον οποίο θα μπορούσατε ενδεχομένως να ικανοποιήσετε αυτές τις ανάγκες σας, έναν τρόπο που θα διευκόλυνε την επαφή σας με τους άλλους ή τον εαυτό σας, ή που θα σας άφηνε πιο ήρεμους.
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου