ΕΒΔΟΜΑΔΑ 6
Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
Συγκαλυμμένες επικρίσεις
Ήδη, σ’ αυτό το σημείο του προγράμματος, κάποιοι από μας, πιθανώς έχουμε αναπτύξει την ικανότητα να μεταφράζουμε τις επικρίσεις μας σε επίγνωση αναγκών (ή τουλάχιστον αρχίζουμε να το κάνουμε – το σκέφτομαι και χαμογελάω ζεστά). Αυτό θα είναι μια επαναλαμβανόμενη και ζωτικής σημασίας πρακτική στο ταξίδι μας προς το να βιώνουμε περισσότερη συμπόνια στη ζωή μας.
Όσο περισσότερο αναπτύσσουμε την ικανότητα να αναγνωρίζουμε τις επικρίσεις, τόσο περισσότερες ευκαιρίες έχουμε να αυξήσουμε την επίγνωση των αναγκών μας και, επομένως, το βίωμα της συμπόνιας.
Αυτή την εβδομάδα θέλω να μοιραστώ τρόπους για να αυξήσουμε τη συμπόνια μας, εστιάζοντας στις «συγκαλυμμένες επικρίσεις»: Ο πρώτος τρόπος είναι η ικανότητα να διακρίνουμε τις επικρίσεις από τις παρατηρήσεις και ο δεύτερος, η αναγνώριση των «ψευδοσυναισθημάτων».
Διάκριση μεταξύ «παρατηρήσεων» και «επικρίσεων»
Μπορώ να αντέξω να μου λες
Τι έκανα ή δεν έκανα.
Και μπορώ να διαχειριστώ τις ερμηνείες σου,
Όμως, σε παρακαλώ, μην αναμειγνύεις τα δύο.
Αν θέλεις να με μπερδέψεις σε οποιοδήποτε θέμα,
μπορώ να σου πω πώς να το κάνεις:
Ανακάτεψε αυτό που κάνω
με το πώς αντιδράς σε αυτό.
Πες μου ότι απογοητεύτηκες
Με τις μισοτελειωμένες δουλειές που βλέπεις,
Αλλά το να με αποκαλείς «ανεύθυνο»
Δεν είναι τρόπος να με παρακινήσεις.
Και πες μου ότι νιώθεις πληγωμένος
Όταν λέω «όχι» στον έρωτά σου,
Το να με αποκαλείς ψυχρό
Δεν θα αυξήσει τις μελλοντικές σου πιθανότητες.
Ναι, μπορώ να αντέξω να μου λες
Τι έκανα ή δεν έκανα,
Και μπορώ να χειριστώ τις ερμηνείες σου,
Όμως, σε παρακαλώ, μην αναμειγνύεις τα δύο.
–Μάρσαλ Ρόζενμπεργκ, Φίλος, μέντορας, δάσκαλος, ποιητής
Όπως έχουμε συζητήσει σε προηγούμενες εβδομάδες, το να μιλάμε επικριτικά μας αποξενώνει από τους άλλους. Βέβαια, οι περισσότεροι από εμάς ακόμα δυσκολευόμαστε να συνειδητοποιούμε πλήρως τις επικρίσεις μας. Μαθαίνοντας να σκεφτόμαστε και να μιλάμε με τρόπους που περιλαμβάνουν περισσότερη παρατήρηση και λιγότερη επίκριση, μπορούμε να αυξήσουμε τις πιθανότητες να νιώσουμε σύνδεση, επαφή, όταν μιλάμε με άλλους (αλλά και με τον εαυτό μας).
Στην ενότητα «Εξάσκηση» αυτής της εβδομάδας, υπάρχει μια άσκηση που μας βοηθάει να διακρίνουμε αυτούς τους δύο τρόπους επικοινωνίας (επικρίσεις και παρατηρήσεις). Η διάκριση αυτή μας δίνει περισσότερες επιλογές σχετικά με το πώς μιλάμε και ως προς το τι βιώνουμε ως αποτέλεσμα. Έχετε υπόψη σας πως αυτή η άσκηση μπορεί να είναι ένα δύσκολο εγχείρημα.
Αναγνωρίζοντας τα «ψευδοσυναισθήματα»
Τα ψευδοσυναισθήματα είναι λέξεις που τις χρησιμοποιούμε σαν να ήταν συναισθήματα, αν και δεν είναι στ’ αλήθεια συναισθήματα. Στην πραγματικότητα, μπορούμε να τις θεωρούμε επικρίσεις μεταμφιεσμένες στη «γλώσσα των συναισθημάτων». Παρόλο που έχουμε θίξει αυτό το θέμα σε προηγούμενες εβδομάδες, μπορεί να χρειαστεί πραγματική προσπάθεια για να αναπτύξουμε την ικανότητά μας να παρατηρούμε και να μεταφράζουμε τα ψευδοσυναισθήματα και τις σκέψεις που τα συνοδεύουν.
Για παράδειγμα, μπορεί να πω: «Αισθάνομαι εγκαταλελειμμένος». Όμως, αν το καλοσκεφτείτε, το «εγκαταλελειμμένος» περιγράφει κάτι που συμβαίνει (ή συνέβη). Δεν περιγράφει κάποιο συναίσθημα.
Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι αν κάποιος λέει ότι «αισθάνεται εγκαταλελειμμένος», δεν έχει συναισθήματα (ή ανάγκες). Σημαίνει απλώς, ότι τα συναισθήματα τους δεν περιλαμβάνονται στις λέξεις τους (και πιθανότατα στο συνειδητό τους).
Μεταφράζοντας (ή συνδέοντας) αυτές τις λέξεις στα συναισθήματα και τις ανάγκες που κρύβονται πίσω από αυτές, μπορούμε να βιώσουμε περισσότερη επαφή, κατανόηση και συμπόνια. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του «εγκαταλελειμμένος», μπορώ να φανταστώ ότι το άτομο που το λέει αυτό αισθάνεται μοναξιά ή φόβο και θα ήθελε να έχει περισσότερη σύνδεση, συντροφικότητα, εμπιστοσύνη ή αγάπη. Όταν σκέφτομαι αυτά τα συναισθήματα και τις ανάγκες (και όχι τη λέξη «εγκαταλελειμμένος»), είναι πιο πιθανό να βιώσω σύνδεση και μια πιο συμπονετική κατανόηση αυτών που περνάει ο άλλος.
ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Πολλοί από εμάς, όταν ακούμε τους άλλους να χρησιμοποιούν ψευδοσυναισθήματα, μπαίνουμε στον πειρασμό να τους «διορθώσουμε». Μπορεί ακόμη και να πούμε πράγματα όπως «Αυτό δεν είναι συναίσθημα!»
Δυστυχώς, αυτό σπάνια καταλήγει σε εμπειρία σύνδεσης. Έχω μάθει (με τον δύσκολο τρόπο) ότι είναι προτιμότερο να μεταφράζω ή να ξεπακετάρω τα ψευδοσυναισθήματα μέσα στο κεφάλι μου, ώστε να δημιουργήσω μέσα μου αίσθηση συμπονετικής κατανόησης.
Έχω διαπιστώσει ότι αυτή η πρακτική του να αναγνωρίζω τα συναισθήματα και τις ανάγκες μέσα στα ψευδοσυναισθήματα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική (ακόμη και μεταμορφωτική), όταν παρατηρώ και μεταφράζω τη δική μου χρήση αυτών των λέξεων.
Στην ενότητα «Πρακτική(ες)» αυτής της εβδομάδας, υπάρχει μια άσκηση που μας βοηθάει να μάθουμε πως ξεπακετάρουμε αυτές τις λέξεις.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Αυτό το κρασί είναι απαίσιο!
Ένα βράδυ καθόμουν με φίλους μετά από μια ομάδα πρακτικής, πίνοντας ένα κρασί που μόλις είχα αποκτήσει. Όταν πήρα την πρώτη μου γουλιά, σοκαρίστηκα από τις έντονες, σχεδόν υπερβολικές γεύσεις που συνάντησα. Καταπίνοντας τη γουλιά μου, αναφώνησα: «Αυτό το κρασί είναι απαίσιο!»
Καθώς κοίταξα γύρω από το τραπέζι, είδα εκφράσεις έκπληξης και απογοήτευσης στα πρόσωπα των φίλων μου. Μετά από λίγο, συνειδητοποίησα ότι απολάμβαναν το κρασί τους.
Στα δευτερόλεπτα που ακολούθησαν συνειδητοποίησα την επίδραση της επίκρισής μου επάνω τους. Μετά από μια γρήγορη αυτό-ενσυναίσθηση, μίλησα ξανά: «Θέλω να πω, αυτό το κρασί είναι πολύ έντονο για μένα». Τα βλέμματα μετατράπηκαν από απογοήτευση σε κατανόηση και η ζεστή ατμόσφαιρα επανήλθε την παρέα. Χαμογέλασα μέσα μου συνειδητοποιώντας τι συνέβη.
Σ’ εκείνα τα λίγα δευτερόλεπτα, από το να είμαστε τρεις άνθρωποι αποξενωμένοι από τη διαφωνία τους για την «αλήθεια» σχετικά με αυτό το κρασί, γίναμε τρεις άνθρωποι που έπιναν κρασί που δεν άρεσε και τόσο σε έναν από μας.
Φυσικά, αυτή ήταν απλώς μια μικρή στιγμή στο χρόνο, που μπορεί να είχε ή να μην είχε σοβαρές συνέπειες. Ωστόσο, δεν θα ξεχάσω ποτέ τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι δύο διαφορετικές προτάσεις άλλαξαν διακριτικά, αλλά ξεκάθαρα, την εμπειρία μας.
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Μετατόπιση προς τη συμπόνια
Συνεχίστε να εργάζεστε με την Άσκηση Μετατόπισης. Αυτή τη φορά, αρχίστε να χρησιμοποιείτε παρατηρήσεις που αναφέρονται σε ενέργειες, όχι μόνο σε λόγια που είπε κάποιος. Μπορείτε επίσης να εργαστείτε με τις δικές σας επικριτικές σκέψεις, γράφοντας τις λέξεις «λέω στον εαυτό μου ότι _________________________»“.
Για παράδειγμα, «λέω στον εαυτό μου ότι ο Χρήστος είναι εγωιστής».
Πρακτική 2 – Ζώντας βάσει αναγκών αντί βάσει επικρίσεων
Γράψτε 4 επικρίσεις που έχετε για κάποιες ανάγκες σας (για παράδειγμα, «δεν αξίζω να τις έχω», «είναι σημάδι αδυναμίας»..).
Στη συνέχεια, επιλέξτε τις 5 πιο αγαπημένες σας ανάγκες (αυτές που σας είναι σημαντικό να ικανοποιούνται) και γράψτε τις.
Παρατηρήστε πώς αισθάνεστε καθώς «προσλαμβάνετε» αυτές τις δύο διαφορετικές λίστες.
Πρακτική 3 – Παίζοντας με τα ψευδοσυναισθήματα
Εμπνεύστηκα αυτό το απλό παιχνίδι από τις πολλές ώρες που περνούσα σε αίθουσες αναμονής οδοντιάτρων και γιατρών διαβάζοντας παιδικά περιοδικά, και παίζοντας «συνδέοντας τις τελείες». Είναι εξάσκηση στο να βρίσκουμε συγκαλυμμένες επικρίσεις και να ξεπακετάρουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες που κρύβουν μέσα τους. Κάντε κλικ εδώ για τη Λίστα Ψευδοσυναισθημάτων
Πρακτική 4 – Στα δύσκολα τώρα
Πώς διακρίνουμε μεταξύ Αξιολογήσεων και των Επικρίσεων; – Αυτή η άσκηση μας βοηθά να βρούμε τις «συγκαλυμμένες επικρίσεις» μέσα στις λέξεις μας. Αποτελεί επίσης εξάσκηση στο να μιλάμε «χωρίς επικρίσεις». Κάντε κλικ εδώ για να μεταβείτε σε αυτή την άσκηση.
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου