The Compassion Course Online

ΕΒΔΟΜΑΔΑ 2

Η  Θ Ε Ω Ρ Ι Α

Παρότι είναι εφικτό να δούμε όλες τις πράξεις σαν μια προσπάθεια ικανοποίησης αναγκών, οι περισσότεροι από μας διδαχθήκαμε κάτι διαφορετικό

Διδαχθήκαμε ότι οι άνθρωποι κάνουν ό,τι κάνουν για άλλους λόγους. Διδαχτήκαμε έναν άλλο τρόπο να αντιμετωπίζουμε τις πράξεις των ανθρώπων: Την κριτική¹.

Σωστό και Λάθος

Από μικροί μαθαίνουμε ότι υπάρχουν τα “σωστά πράγματα” και τα “λάθος πράγματα”. Και ότι πρέπει να κάνουμε τα “σωστά πράγματα” και να μην κάνουμε τα “λάθος πράγματα”.

Καλό και κακό

Εξακολουθεί να θεωρείται αποδεκτή εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς ο χαρακτηρισμός ‘κακές’ για τις πράξεις των ανθρώπων. Γνωστός συντάκτης της εφημερίδας New York Times πρόσφατα σχολίασε με αυτόν τον τρόπο ένα περιστατικό με πυροβολισμούς στις ΗΠΑ.

Πολλοί από εμάς θα συμφωνούσαμε με την άποψη ότι κάποιοι άνθρωποι είναι εγγενώς ‘καλοί’ ή ότι κάποιες πράξεις είναι ‘καλές’.

Πρέπει/θα ‘πρεπε και δεν πρέπει/δεν θα ‘πρεπε

Για μένα, αυτή είναι η πιο συνηθισμένη και δύσκολη στην αναγνώριση μορφή κριτικής. Από μικρό παιδί, έμαθα τι “πρέπει” και τι “δεν πρέπει” να κάνω, ώστε να είμαι αποδεκτός και σαν όλους τους άλλους.

Ενσυναίσθηση για τις επικρίσεις μας

Την προηγούμενη εβδομάδα μιλήσαμε για την ιδέα πως “ό,τι κάνουμε, το κάνουμε για να καλύψουμε μια ανάγκη”. Αυτό περιλαμβάνει και τη χρήση επικρίσεων. Για παράδειγμα, το να χαρακτηρίσουμε κάποιον “κακό” μας βοηθάει να κρατάμε αποστάσεις και άρα να προστατευόμαστε – καλύπτοντας έτσι την ανάγκη μας για ασφάλεια. Επίσης μπορεί να λειτουργεί και σα μια προσπάθεια να κατανοήσουμε γιατί οι άνθρωποι ενεργούν όπως ενεργούν.

Όταν σκέφτομαι την κριτική με αυτόν τον τρόπο, πετυχαίνω βαθύτερη κατανόηση και περισσότερη ενσυναίσθηση για τους ανθρώπους που κρίνουν (συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου). Συνειδητοποιώντας τις “ανάγκες πίσω από την κριτική” μπορώ να νοιώσω μέσα μου συμπόνια. Δεν νιώθω πια ότι χρειάζεται να επικρίνω τους “επικρίνοντες”.

Πιθανώς η (επί)κριση να μας βοηθάει να ικανοποιούμε κάποιες ανάγκες, όμως, σπάνια καλύπτει την ανάγκη μας για επαφή ή γεννά συμπόνια.

Γιατί λοιπόν θέλω να μάθω για τις (επι)κρίσεις;

Οι (επι)κρίσεις είναι σημαντικές για δύο λόγους: Πρώτον, τείνουν να μας αποξενώνουν τον έναν από τον άλλον και δεύτερον (περιέργως), μας ενημερώνουν για τις ανάγκες μας.

Για παράδειγμα, φανταστείτε ότι κάποιος σας πλησιάζει και σας λέει: “Άκου, – θέλω να σου μιλήσω για το πόσο ηλίθια φέρεσαι”. Θα θέλατε να κάνετε αυτή τη συζήτηση; Ή μήπως θα αποθαρρυνόσασταν ή και θα σοκαριζόσασταν; Πιθανώς θα αισθανόσασταν ψυχρότητα και αποξένωση.

Τώρα φανταστείτε ότι κάποιος σας πλησιάζει και σας λέει: “Θα ήθελα να μιλήσουμε για το πώς θα μπορούσαμε να έχουμε περισσότερη επαφή και επικοινωνία μεταξύ μας”. Θα σας ενδιέφερε αυτή η συζήτηση; Μάλλον θα ήταν πιο πιθανό.

Αυτό το παράδειγμα αναδεικνύει έναν νέο τρόπο να σκεφτόμαστε την κριτική. Έναν τρόπο που μας προσφέρει μια πιο συνδετική και συναισθητική οπτική. Σκεφτείτε οποιαδήποτε επικριτική λέξη μπορεί να χρησιμοποιήσετε εσείς ή κάποιος άλλος και αντιστοιχίστε την με κάτι που θα θέλατε εσείς ή ο άλλος και δεν το παίρνετε: αντιστοιχίστε το με μια ανάγκη.

“Εγωιστής” Μήπως χρειάζεστε περισσότερη αμοιβαιότητα ή νοιάξιμο;

“Κακός” Μήπως χρειάζεστε φροντίδα ή κατανόηση;

“Ηλίθιος” Μήπως χρειάζεστε κατανόηση ή αποτελεσματικότητα;

Όταν χρησιμοποιούμε τη γλώσσα της κριτικής:

1. Αποσυνδεόμαστε, και είναι λιγότερο πιθανό να εστιάσουμε στις ανάγκες μας ή στις ανάγκες των άλλων.

2. Εφόσον δεν εστιάζουμε συνειδητά στις ανάγκες μας, είναι απίθανο να τις λάβουμε υπόψη ή να τις ικανοποιήσουμε.

3. Δεν είναι τόσο ικανοποιητικό όσο το να γνωρίζουμε τις ανάγκες που κρύβονται πίσω από την κριτική.

Όταν μπορούμε να παρατηρήσουμε τις (επι)κρίσεις και να τις “μεταφράσουμε” σε ανάγκες:

1. Μπορούμε να συζητάμε για τις ανάγκες μας και για τις ανάγκες των άλλων και επομένως είναι πιο πιθανό να είμαστε σε επαφή με τον εαυτό μας και τους άλλους.

2. Μπορούμε να δημιουργήσουμε περισσότερη επαφή με κάποιον που πονάει και να έχουμε περισσότερη συμπόνια (κατανόηση) για αυτόν.

Συχνά είναι δύσκολη πρόκληση το να συνειδητοποιούμε τις (επι)κρίσεις μας. Ωστόσο, όταν μάθουμε να τις παρατηρούμε, όταν αποκτήσουμε αυτήν την επίγνωση, κάνουμε ένα βήμα προς το να αναπτύξουμε ενσυναίσθηση και να νιώσουμε συμπόνια.

Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ικανότητα να “ξεπακετάρουμε” ή να “μεταφράζουμε” τις (επι)κρίσεις σε ανάγκες, καταλήγει σε μια σαφέστερη κατανόηση των αναγκών μας και μας δίνει μια επίγνωση που είναι το κλειδί για να νιώσουμε κατανόηση, ειδικά όταν συγκρουόμαστε και πονάμε. Η επίγνωση των αναγκών (των δικών μας αλλά και των άλλων) αυξάνει επίσης τις πιθανότητες να τις ικανοποιήσουμε, αυξάνοντας τελικά και την ευτυχία εκτός από την κατανόηση μας.

Η ικανότητα να παρατηρούμε και να μεταφράζουμε την κριτική είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στο πεδίο της συναισθητικής σκέψης – και ταυτόχρονα προσφέρει μερικά από τα μεγαλύτερα οφέλη.

Σας προσκαλώ σε ένα ταξίδι προς αυτήν τη συνειδητοποίηση και την αυξημένη ευτυχία και επαφή που θα βιώσετε καθώς θα παρατηρείτε τις (επι)κρίσεις και θα τις μετασχηματίζετε σε συναισθητική κατανόηση αναγκών.

Με έχει βοηθήσει να δημιουργήσω μια βαθύτερη αίσθηση νοήματος και σκοπού και μια βαθύτερη επαφή με όλους στη ζωή μου – από μια σχέση 30 δευτερολέπτων σε ένα ασανσέρ, μέχρι τη σχέση μου με τους γονείς, τα παιδιά και τους φίλους μου – και πάνω απ’ όλα με τον εαυτό μου.

…

Σ Τ Η Ν  Π Ρ Α Ξ Η

Τι ακούμε;

Πώς η συνειδητοποίηση των αναγκών πίσω από τις (επι)κρίσεις μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου αλλά και τη ζωή κάποιου άλλου

Τρεις άνθρωποι στέκονταν μπροστά σε έναν κλασικό καμβά του Μονέ. Ο ένας παρατήρησε ότι τα κυπαρίσσια σταδιακά γίνονταν αόρατα. Ένας άλλος παρατήρησε την ήρεμη επιφάνεια του νερού. Ο τρίτος παρατήρησε ένα ξεφλούδισμα στο πλάι της κορνίζας. Μου είναι ξεκάθαρο πλέον ότι έχουμε τη δύναμη να επιλέγουμε τι βλέπουμε και τι αφουγκραζόμαστε. Και με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να αλλάξουμε την ίδια τη φύση της εμπειρίας μας. Έχω μάθει ότι μπορώ να ακούω σκέψεις, ιδέες, απόψεις ή κρίσεις – ή μπορώ να αφουγκράζομαι τις εκφάνσεις της ζωής: τα συναισθήματα και τις ανάγκες/αξίες πίσω από αυτά.

Αφουγκράζομαι τις (επι)κρίσεις και τις σκέψεις

Τις προάλλες, ενώ δειπνούσαμε, ο φίλος μου ο Μπράιαν έλεγε πως ένας άλλος φίλος μας ο Φράνκι ήταν “αναξιόπιστος” και “πολύ παρορμητικός”. Καθώς δεν συμφωνούσα με την εκτίμηση του Μπράιαν, ταράχτηκα λίγο και η πρώτη μου σκέψη ήταν: “Ουάου, τι επικριτική στάση. Προβάλλει όλα τα δικά του χαρακτηριστικά στον Φράνκι”. Ευτυχώς, δεν είπα αυτά τα λόγια. Αντιθέτως, παρατήρησα ότι τα σκέφτηκα και παρατήρησα επίσης ότι ένιωθα ταραγμένος.

Λέω ευτυχώς, γιατί δεν φαντάζομαι ότι η συζήτηση να εξελισσόταν καλά αν έμενα στην επικριτική μου σκέψη. Δύο σημάδια μου έδωσαν να καταλάβω ότι αποξενώθηκα: 1) η επικριτική μου σκέψη ότι ο Μπράιαν “ήταν επικριτικός”, και 2) η ταραχή μου. Παρατηρώντας τον εαυτό μου, συνειδητοποίησα ότι ήθελα περισσότερη σύνδεση και κατανόηση. Σκέφτηκα ότι μάλλον δεν θα το πετύχαινα ακούγοντας τις σκέψεις και τις κρίσεις του ή την αξιολόγησή τους από εμένα. Πιθανότατα θα αποξενωνόμουν ακόμα περισσότερο.

Αφουγκράζομαι τα συναισθήματα και τις ανάγκες

Στην προσπάθειά μου να βιώσω περισσότερη συμπόνια, εξασκήθηκα σε μια εναλλακτική προσέγγιση: Μέσω της “συναισθητικής ακρόασης” μπορώ να αφουγκράζομαι τις ανάγκες και να βάζω αυτές στο επίκεντρο των σχέσεών μου – ονομάζω την εναλλακτική αυτή “Σχετίζεσθαι Βάσει Αναγκών”.

Λόγω της πρόθεσής μου αυτής, και μέσω της εστίασης στις ανάγκες, η συζήτηση στράφηκε προς άλλη κατεύθυνση, όπως το ότι ο Μπράιαν δεν καταλάβαινε γιατί ο Φράνκι έκανε ό,τι έκανε. Καθώς προχωρούσε η συζήτηση, γινόταν όλο και πιο ξεκάθαρο ότι ο Μπράιαν ήθελε περισσότερη σύνδεση, σαφήνεια και, όπως αποδείχθηκε, συμπερίληψη, να νοιώσει μέλος της ομάδας. Η συζήτηση άρχισε να επιβραδύνεται και οι σκέψεις, οι ιδέες και οι επικρίσεις έδωσαν τη θέση τους στη συνειδητοποίηση των αναγκών μας για σαφήνεια, σύνδεση και ένταξη.

Το να μιλάμε για αυτά τα θέματα ήταν πολύ καλύτερο από το να μιλάμε για το πόσο “αναξιόπιστος”, “παρορμητικός” ή “επικριτικός” ήταν κάποιος. Και καθώς εστιάζαμε στις ανάγκες και όχι στις επικρίσεις, αρχίσαμε να αποκτάμε σιγά σιγά επαφή με αυτά που είχαν σημασία στη ζωή μας – και τελικά μπορέσαμε να εστιάσουμε σε τρόπους να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας.

Μπορεί να μη φαίνεται και τόσο σημαντικό, όμως σε εκείνο το κλάσμα του δευτερολέπτου που συνειδητοποίησα τις επικρίσεις μου και μπόρεσα να μετατοπίσω την εστίασή μου στις ανάγκες, όλα άλλαξαν και η ζωή μου έγινε ωραιότερη.

Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η

Πρακτική 1 – Παρατηρώντας & μεταφράζοντας τις (επι) κρίσεις μας

Κρατήστε σημειώσεις σ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Κάντε 1 έως 5 εγγραφές την ημέρα που περιλαμβάνουν (επι)κρίσεις που είπατε ή σκεφτόσασταν να πείτε. Αργότερα, όταν θα έχετε χρόνο, καθίστε έχοντας δίπλα τη λίστα αναγκών και δείτε αν μπορείτε να εντοπίσετε με ποια ανάγκη σας σχετιζόταν (ή σχετίζεται) η κριτική. Θυμηθείτε, είναι ΠΟΛΥ χρήσιμο να περιορίζετε τις λέξεις που χρησιμοποιείτε σε όσες περιλαμβάνονται στη λίστα των αναγκών.

Κάντε κλικ εδώ για μια εκτυπώσιμη έκδοση της λίστας αναγκών.

Πρακτική 2 – Παρατηρώντας και μεταφράζοντας τις (επι)κρίσεις των άλλων

Κρατήστε σημειώσεις σ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Κάντε 1 έως 5 εγγραφές την ημέρα που περιλαμβάνουν κρίσεις και επικρίσεις που ειπώθηκαν από κάποιον. Αργότερα, όταν θα έχετε χρόνο, καθίστε με τη λίστα αναγκών και δείτε αν μπορείτε να εντοπίσετε ποια ανάγκη τους έμενε ανεκπλήρωτη. Θυμηθείτε, είναι ΠΟΛΥ χρήσιμο να περιορίσετε τις λέξεις που χρησιμοποιείτε σε αυτές που περιλαμβάνονται στη λίστα αναγκών.

Πρακτική 3 – Απελευθέρωση από την επίκριση

Σκεφτείτε κάποιον για τον οποίο έχετε επικριτικές σκέψεις για μεγάλο χρονικό διάστημα (περισσότερο από 12 εβδομάδες). Δείτε αν μπορείτε να καταλάβετε ποιά ανάγκη σας μπορεί να συνδέεται με αυτήν την επίκριση. Στη συνέχεια, σκεφτείτε 3 τρόπους με τους οποίους θα μπορούσατε να ικανοποιήσετε αυτήν την ανάγκη (που μπορεί να περιλαμβάνουν ή να μην περιλαμβάνουν το άτομο που επικρίνετε).

Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου