Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
«Ισχύς εν τη ενώσει», όχι επιβολή εξουσίας
Με ποιόν τρόπο θέλω να συνεισφέρω για να βελτιωθεί ο κόσμος;
Καθώς μελετάμε και εξασκούμαστε στο να ζούμε μια πιο συμπονετική ζωή, μπορεί να συναντήσουμε δυσκολίες στη διαχείριση της δύναμης μας απέναντι τη δύναμη των άλλων. Με τον όρο δύναμη εννοώ την ικανότητά μας να δημιουργούμε, να υλοποιούμε στόχους και να βελτιώνουμε τον κόσμο.
Υπήρξε εποχή που σκεφτόμουν ότι το να ασκώ εξουσία ήταν άδικο ή και χειριστικό και ότι, χρησιμοποιώντας τη δύναμή μου, ερχόμουν σε σύγκρουση με τις αξίες μου για αμοιβαιότητα, φροντίδα και αποδοχή.
Αυτός ο τρόπος σκέψης με έκανε να νιώθω σύγχυση και ματαίωση σχετικά με το πώς θα μπορούσα να βιώνω τις αξίες μου για δημιουργικότητα, αυτοέκφραση και κίνηση.
Τότε συνειδητοποίησα ότι στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, η εξουσία ήταν κάτι που επέβαλα στους άλλους. Μου ήταν δύσκολο να σκεφτώ την εξουσία χωρίς να τη συνδέσω με επιβολή.
Ως μαθητής της συμπονετικής ζωής, ανακάλυψα μια διαφορετική επιλογή όσον αφορά τη χρήση της δύναμής μου: Αν συνδυάσω τη δύναμή μου με την επίγνωση αναγκών (των δικών μου και των άλλων), μπορώ να συνεργάζομαι με τους άλλους, αντί να τους επιβάλω τη θέλησή μου.
Επιβολή εξουσίας
Αν κοιτάξουμε γύρω μας, μπορούμε να δούμε ότι η επιβολή εξουσίας χρησιμοποιείται συχνά για τον έλεγχο των σκέψεων και των πράξεων των ανθρώπων. Στην πολιτική, στο δίκαιο, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στην εκπαίδευση και στη ανατροφή των παιδιών, χρησιμοποιούμε συχνά την εξουσία ως μέσο για να κάνουμε τους ανθρώπους να κάνουν πράγματα, είτε το θέλουν πραγματικά είτε όχι. Και όπως έχουμε συζητήσει στο παρελθόν, αυτό ικανοποιεί ανάγκες (αλλιώς οι άνθρωποι δεν θα το έκαναν), συμπεριλαμβανομένων των αναγκών για ασφάλεια, προστασία, αποτελεσματικότητα και κοινή αντίληψη της πραγματικότητας.
Όμως, ενώ αυτός ο τρόπος χρήσης της εξουσίας ικανοποιεί ορισμένες ανάγκες, έχει κόστος. Συμβάλει στην αποσύνδεση, τη δυσαρέσκεια, την απομόνωση και την αποξένωση. Μπορεί εύκολα να μας κάνει να ενεργούμε με σκέψεις τύπου «πρέπει/δεν πρέπει», στερώντας μας την επιλογή.
Η επιλογή
Αυτό δεν σημαίνει ότι θα απαρνηθούμε την επιβολή εξουσίας σε όλες τις περιπτώσεις (βλ. κεφ. 17 – Η συμπονετική χρήση της βίας). Σημαίνει όμως ότι μπορούμε να επιλέξουμε να βρούμε νέους τρόπους να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμή μας σε συνεργασία με τους άλλους, ειδικά όταν η επιβολή εξουσίας δεν φαίνεται να λειτουργεί ικανοποιητικά.
Ισχύς εν τη ενώσει
Ως μαθητευόμενοι της συμπονετικής σκέψης στη ζωή μας, χρησιμοποιούμε τη δύναμή μας λαμβάνοντας υπόψη και τις ανάγκες μας και τις ανάγκες των άλλων.
«Ισχύς εν τη ενώσει» σημαίνει ότι μοιραζόμαστε την εξουσία με τους άλλους, έχοντας επίγνωση του τι είναι αυτό που μας είναι σημαντικό. Η ισχύς εν τη ενώσει μας καλεί να έχουμε επίγνωση του γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε, να συνειδητοποιούμε τις ανάγκες και τις αξίες μας. Μας ζητά επίσης να κατανοήσουμε και να εμπιστευτούμε τη ενέργεια-της-ζωής που ζει στους άλλους. Αν και αυτό μπορεί να είναι τρομακτικό, υπόσχεται όμως, τη δημιουργία ενός πιο συμπονετικού και συνδεδεμένου κόσμου – μεγάλη υπόθεση.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Ο έλεγχος
Πριν από μερικά χρόνια, ως γονιός δύο έφηβων γιων, αντιμετώπιζα συχνά προκλήσεις που δεν θα μπορούσα να έχω προβλέψει, πόσο μάλλον να ξέρω πώς να τις αντιμετωπίσω. Πολλές φορές, ευχήθηκα τα παιδιά μου να είχαν έρθει με ένα εγχειρίδιο οδηγιών. Εφόσον δεν είχαν, είχα την επιλογή να μαθαίνω στην πορεία. Μια από αυτές τις εμπειρίες μάθησης εμφανίστηκε κάποια στιγμή και είχε να κάνει με τους βαθμούς του μεγαλύτερου γιου μου.
Ο Κόλιν ήταν στην πρώτη λυκείου όταν έγινε σαφές ότι είχαμε πρόβλημα. Δυσκολευόταν στο σχολείο. Έπαιρνε πολύ χαμηλούς βαθμούς και εγώ ήμουν φοβισμένος και ανήσυχος. Η αντίδρασή μου σε αυτή την κατάσταση ήταν να δημιουργήσω μια «οργανωτική δομή» την οποία θα ακολουθούσε το επόμενο τρίμηνο. Δημιούργησα ένα καθεστώς που περιλάμβανε μια πολύπλοκη σειρά από κίνητρα, σημεία αναφοράς, τιμωρίες και ανταμοιβές.
Ως πατέρας του, έκανα ό,τι περνούσε από το χέρι μου για να του επιβληθώ. Ήμουν αποφασισμένος να τον «βοηθήσω» να πάρει έναν καλύτερο έλεγχο. Θυμάμαι πόσο διαφωνούσαμε με τον Κόλιν εκείνη την περίοδο – τον εξαναγκασμό, τη δυσαρέσκεια, την αποσύνδεση. Θυμάμαι να στενοχωριέμαι που όλα αυτά ήταν κομμάτι του να είμαι γονιός, για το κόστος του να «κάνω το σωστό» για το παιδί μου.
Μετά από ένα τρίμηνο ανελλιπούς υλοποίησης αυτού του «προγράμματος βελτίωσης των βαθμών» ήρθε ο νέος του έλεγχος. Οι βαθμοί του Κόλιν είχαν μετατραπεί από πολύ χαμηλούς σε απλώς χαμηλούς. Ήμουν ακόμη πιο φοβισμένος και μπερδεμένος τώρα, χωρίς να ξέρω τι να κάνω για να βελτιωθούν τα πράγματα.
Είχε κλείσει πάνω από χρόνος που μαθήτευα κοντά στον δάσκαλό μου, τον Μάρσαλ Ρόζενμπεργκ. Είχα αρχίσει να νοιώθω σεβασμό για την καθοδήγηση που όλοι έχουμε μέσα μας, αλλά συχνά δυσκολευόμαστε να συνδεθούμε με αυτήντα συναισθήματα και τις ανάγκες μας. Φαινόταν ότι το «πρόγραμμά» μου δεν λειτουργούσε σχεδόν καθόλου για τον γιο μου, όσον αφορά τους βαθμούς του. Είχε, ωστόσο, τεράστια επίδραση στη σχέση μας. Είχαμε αποσυνδεθεί σοβαρά.
Έτσι αποφάσισα να δοκιμάσω μια νέα προσέγγιση. Ζήτησα από τον Κόλιν να έρθει στο γραφείο μου για μια συζήτηση. Με το νέο του δελτίο στο χέρι, του μίλησα. «Κόλιν, αν θέλεις καλούς βαθμούς, κάνε κάτι για να τους πάρεις. Θα κάνω ό,τι μπορώ για να σε υποστηρίξω. Απλά ενημέρωσέ με. Αν δεν θέλεις καλούς βαθμούς, μην τους πάρεις. Είναι οι δικοί σου βαθμοί. Είναι δική σου επιλογή. Το πρόγραμμά μας τελείωσε. Μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις».
Θυμάμαι το βλέμμα τρόμου στα μάτια του καθώς ολοκλήρωνα αυτά που είχα να πω. Δεν είμαι σίγουρος αν φοβόταν ότι θα ακολουθήσουν κι άλλα, χειρότερα, ή αν απλώς φοβόταν να έχει την ευθύνη για τους βαθμούς του στους δικούς του ώμους.
Οι εβδομάδες περνούσαν, καθώς η νέα μας συμφωνία πραγματοποιούνταν. Η περιέργειά μου ήταν βασανιστική, αλλά τον άφηνα στην τύχη του.
Τελικά, η επόμενη βαθμολογική περίοδος ολοκληρώθηκε και ήρθε ο νέος έλεγχος. Καθόμουν στο γραφείο μου, όταν ο εμφανώς φοβισμένος γιος μου μπήκε μέσα για να μοιραστεί τα νέα. Οι βαθμοί του είχαν πέσει κατακόρυφα. Ο έλεγχός του περιλάμβανε πλέον βαθμούς κάτω από τη βάση.
Καθώς διάβαζα τον έλεγχο, ένιωθα την καρδιά μου να βυθίζεται. Ο πανικός άρχισε να αυξάνεται μέσα μου. Τότε, ακριβώς τη στιγμή που ήμουν έτοιμος να επαναφέρω το «παλιό καθεστώς» σε μια κρίση επιβολής εξουσίας, κάτι συνέβη. Κάποιες άλλες λέξεις βγήκαν από το στόμα μου.
«Ουάου, πρέπει να είναι πραγματικά φρικτό να παίρνεις έναν τέτοιο έλεγχο». Ο Κόλιν, που καθόταν στο πάτωμα μπροστά μου, σήκωσε το βλέμμα του και τα μάτια του γέμισαν δάκρυα. Άρχισε να κλαίει και το ίδιο έκανα κι εγώ.
Φαινόταν ότι διακυβευόταν η μοίρα του Κόλιν, και το ξέραμε και οι δύο. Ήταν μια εμπειρία που δεν είχα ποτέ φανταστεί ότι θα μπορούσε να συμβεί τόσο έντονα και με τόση επαφή μεταξύ μας. Η πίστη μου στην «ισχύ εν τη ενώσει» μου έδωσε τη δυνατότητα να υπερβώ τη στιγμή του πανικού μου και κάπου μέσα μου ήξερα ότι αυτό θα μας εξυπηρετούσε.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων εβδομάδων, παρατήρησα μια αλλαγή στις συνήθειες του Κόλιν. Περνούσε περισσότερο χρόνο στο δωμάτιό του κάνοντας τα μαθήματά του. Τα Σαββατοκύριακα αφιέρωνε χρόνο για να κάνει τις εργασίες του. Ζήτησε ακόμη και βοήθεια – και, με την πάροδο του χρόνου, οι βαθμοί του βελτιώθηκαν. Είχε έρθει σε επαφή με τη δική του δύναμη, τη δική του σύνδεση με αυτό που ήθελε – και αυτό λειτούργησε.
Δύο χρόνια αργότερα, ο Κόλιν αποφοίτησε ως αριστούχος μαθητής. Και όσο κι αν χάρηκα γι’ αυτό, η βαθύτερη ανταμοιβή μου ήταν η γνώση ότι και οι δυο μας είχαμε μπορέσει να είμαστε σε επαφή και με τη δύναμή μας και ο ένας με τον άλλον – ένα από τα πιο τρομακτικά και πολύτιμα πράγματα που έχω βιώσει ποτέ ως γονιός.
Σημείωση: Μοιράστηκα αυτή την ιστορία σε μια ομάδα γονέων του Yahoo πριν από μερικά χρόνια και δύο γονείς ανέφεραν σημαντικές βελτιώσεις στη συμπεριφορά των παιδιών τους – ο ένας σχετικά με το «βούρτσισμα των δοντιών» και ο άλλος σχετικά με την «εκπαίδευση στο γιογιό».
Παρά ταύτα, δεν είμαι εσείς και δεν ξέρω αν αυτό θα «λειτουργήσει» στη δική σας περίπτωση. Μοιράζομαι την ιδέα με την ελπίδα ότι θα σας δώσω μια μεγαλύτερη γκάμα επιλογών, αν τις θέλετε.
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Επιβολή εξουσίας
Σκεφτείτε μια κατάσταση όπου είχατε επιβάλει την εξουσία σας σε κάποιον. Στη συνέχεια, γράψτε την ανάγκη (ή τις ανάγκες) που προσπαθούσατε να ικανοποιήσετε σε αυτή την κατάσταση.
Στη συνέχεια, γράψτε την ανάγκη (τις ανάγκες) που δεν ικανοποιήσατε σε αυτή την κατάσταση.
Στη συνέχεια, βιώστε στο σώμα σας την ικανοποίηση αυτών των αναγκών (βλ. κεφ. 41). Με την ησυχία σας.
Τέλος, δείτε αν μπορείτε να φανταστείτε έναν τρόπο με τον οποίο όλες αυτές οι ανάγκες θα μπορούσαν να είχαν ικανοποιηθεί, με ένα αίτημα (προς τον εαυτό σας ή τους άλλους) που θα περιελάμβανε και τη δύναμη του άλλου ατόμου (βλ. κεφ. 13 και κεφ. 15).
Πρακτική 2 – Μεταμόρφωση σε «Ισχύς εν τη ενώσει»
Σκεφτείτε μια κατάσταση όπου επιβάλατε την εξουσία σας σε κάποιον.
Στη συνέχεια, καταγράψτε τα συναισθήματά σας και την/τις ανάγκη/ες που προσπαθείτε να ικανοποιήσετε σε αυτή την κατάσταση, καθώς και την/τις ανάγκη/ες που δεν ικανοποιούνται σε αυτή την κατάσταση.
Στη συνέχεια, βιώστε στο σώμα σας την ικανοποίηση αυτών των αναγκών (βλ. κεφ. 41).
Τέλος, δείτε αν μπορείτε να φανταστείτε έναν νέο τρόπο με τον οποίο αυτές οι ανάγκες θα μπορούσαν να ικανοποιηθούν, αλλάζοντας τις ενέργειές σας ή διατυπώνοντας ένα αίτημα που περιλαμβάνει και τη δύναμη του άλλου ατόμου (βλ. κεφ. 13 και κεφ. 15).
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου