Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
Το πένθος ως βίωμα
Συντριβή δε σημαίνει κατάθλιψη
Όπως συζητήσαμε στο κεφ. 27, το να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας μπορεί να «ενεργοποιήσει» την επίγνωση των αναγκών μας σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Αν «κλείνουμε» συναισθηματικά τις στιγμές που οι ανάγκες μας δεν ικανοποιούνται, αποσυνδεόμαστε από την ενέργεια-της-ζωής μέσα μας. Αυτό μπορεί να μας αφήσει σαν πλοίο στη θάλασσα χωρίς πυξίδα, χωρίς καθοδήγηση, χωρίς τρόπο να βρούμε κατεύθυνση· σε κατάθλιψη.
Τι είναι το πένθος;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το πένθος είναι ένας «συνειδητός» τρόπος να βιώσουμε το «ανικανοποίητο» των αναγκών μας. Μπορούμε να δούμε το πένθος ως μια διαδικασία κατά την οποία συμβαίνουν δύο πράγματα: Πρώτον, νιώθουμε τον πόνο μας, την καθοδήγηση που μας προσφέρει η ζωή κατά τη διάρκεια των «δύσκολων στιγμών» (βλ. κεφ. 30). Δεύτερον, όταν πενθούμε συνειδητά, συνδεόμαστε με την ανάγκη ή τις ανάγκες που είναι ανεκπλήρωτες. Αναγνωρίζουμε τη σημασία και την αξία που έχουν αυτές οι ανάγκες για μάς.
Έχουμε ήδη εξασκηθεί στο να νιώθουμε τα συναισθήματά μας και να τα συνδέουμε με τις ανάγκες μας. Με αυτές τις δεξιότητες, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια διαφορετική εμπειρία όταν υπάρχουν ανεκπλήρωτες ανάγκες: μια εμπειρία σύνδεσης, πολύ διαφορετική από το να αποσυνδεόμαστε, να παραπαίουμε ή να βολοδέρνουμε.
Όταν βιώνω τις ανάγκες μου με έναν πιο συνειδητό τρόπο (ακόμη και όταν είναι ανικανοποίητες), μπορώ να διατηρήσω τη σύνδεσή μου με τη ζωή και να βιώνω την «ενέργειά» της. Αυτό μου επιτρέπει να ζω τη ζωή «κατά πρόσωπο», χωρίς αποφυγές, χωρίς να την πολεμώ ή να υποχωρώ μπροστά της.
Συντριβή
Όταν αφήνομαι να νιώσω νοσταλγία, θλίψη ή ακόμα και συντριβή, διατηρώ την επαφή με την καθοδήγηση που μου προσφέρει η ζωή. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορώ πάντα απλά να λέω: «Ω! Λαμβάνω καθοδήγηση, τι καλά!». Το να επεξεργάζομαι εμπειρίες τόσο έντονες όσο η συντριβή είναι μια δεξιότητα που θα αναπτύσσω σταδιακά με την πάροδο του χρόνου.
Επίσης, μπορεί να υπάρξουν στιγμές στη ζωή μου που ένα «μούδιασμα» μπορεί να με προστατεύσει από την πλήρη έκταση με την οποία θα μπορούσε να εκφραστεί ο πόνος μου· όπως όταν χτυπάω τον αντίχειρά μου με ένα σφυρί ή όταν πεθαίνει κάποιος που αγαπώ πολύ. Σε αυτές τις στιγμές, ο ψυχισμός μου, μού παρουσιάζει τμηματικά τον πόνο μου, καθώς σταδιακά αντέχω όλο και περισσότερο να τον αντιμετωπίσω. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, συχνά, το πένθος παίρνει χρόνο, ακόμη και όταν είμαι ανοιχτός στο να το νιώσω.
Κατάθλιψη
Όταν αναπολώ τις πιο αποσυνδεδεμένες και καταθλιπτικές στιγμές της ζωής μου, βλέπω ότι συνέβησαν όταν δεν μπορούσα ή δεν ήθελα να βιώσω την ενέργεια της ζωής που προσπαθούσε να εκφραστεί μέσα μου. Βίωνα την απώλεια χωρίς να βιώνω τα συναισθήματα που προσπαθούσαν να μου μιλήσουν γι’ αυτήν· τα συναισθήματα που θα μπορούσαν να με συνδέσουν με τις ανάγκες που ήταν τόσο οδυνηρά ανεκπλήρωτες.
Σε τέτοιες στιγμές στράφηκα συχνά σε σκέψεις για το «τι πρέπει» και τι «δεν πρέπει» (βλ. κεφ. 38). Αυτές οι σκέψεις συνέβαλαν στο να νιώθω και θυμό (τόσο προς τον εαυτό μου όσο και προς τους άλλους) αλλά και σύγχυση. Είχα αποσυνδεθεί από την εσωτερική μου καθοδήγηση γεγονός που με κρατούσε μακριά από το μονοπάτι προς μια πιο υπέροχη ζωή.
Η ευκαιρία μας
Η πρακτική του «συνειδητού πένθους» μας προσφέρει έναν τρόπο να βιώσουμε αυτές τις στιγμές διαφορετικά. Μπορούμε να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως θα θέλαμε. Μπορούμε να νιώσουμε τα συναισθήματα της απώλειας και της θλίψης μας – να τα τιμήσουμε και ακόμη και να τα καλωσορίσουμε. Με αυτή την πρακτική του πένθους, δημιουργούμε μια βαθύτερη σύνδεση με την ανάγκη (ή τις ανάγκες) για τις οποίες μας λένε τα συναισθήματά μας. Και αυτό δημιουργεί ένα μονοπάτι για να κάνουμε τη ζωή πιο υπέροχη.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Μια ιστορία δύο χωρισμών
Για να καταδείξω πώς μπορούμε να πάθουμε κατάθλιψη όταν δεν πενθούμε συνειδητά, θα ήθελα να σας προσφέρω αυτές τις περιγραφές δύο διαφορετικών περιόδων στη ζωή μου, όταν έφυγα από μια σχέση.
Μια καταθλιπτική εμπειρία – Ιστορία πρώτη
Ως νεαρός άνδρας 20 ετών, πολύ πριν αρχίσω να ακολουθώ το μονοπάτι μου προς τη συμπονετική ζωή, άρχισα μια σχέση με μια γυναίκα που αγαπούσα πολύ βαθιά. Ζούσαμε μαζί για αρκετά χρόνια, προσπαθώντας να χτίσουμε μια κοινή ζωή. Κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου, γινόταν όλο και πιο δύσκολο για εμάς να τα βγάζουμε πέρα σε καθημερινή βάση. Από ένα σημείο και μετά, παρόλο που αγαπούσαμε ο ένας τον άλλον, πραγματικά δεν μας άρεσε να είμαστε μαζί: ο αγώνας για να τα βγάλουμε πέρα ήταν επώδυνος και εξαντλητικός.
Κανένας από τους δύο μας δεν είχε τα εργαλεία ή τις δεξιότητες για να κατανοήσει ή να αντιμετωπίσει τα προβλήματά μας. Ούτε οι σύμβουλοι ζευγαριών, οι θεραπευτές ή οι κληρικοί στους οποίους απευθυνθήκαμε. Μετά από τέσσερα χρόνια ανεπεξέργαστου πόνου, χωρίσαμε.
Η χρονιά που ακολούθησε αυτόν τον χωρισμό ήταν ίσως μία από τα χειρότερες περιόδους της ζωής μου. Ήμουν άδειος και μπερδεμένος, προσπαθώντας να καταλάβω τι συνέβη και δεν έβρισκα απαντήσεις. Ήμουν μόνος και απελπισμένος, λαχταρούσα να βιώσω μια αίσθηση νοήματος, συντροφικότητας και συνεργασίας, χωρίς καν να το γνωρίζω.
Η ζωή μου ήταν μια καθοδική σπείρα θολών και δυσανάγνωστων συναισθημάτων και αναγκών. Είχα κατάθλιψη. Αποξενώθηκα από τους φίλους μου, την οικογένειά μου και τον εαυτό μου. Έπιασα «πάτο» από τον οποίο σχεδόν δεν ανέκαμψα.
Μια εμπειρία συντριβής – Ιστορία δεύτερη
Η δεύτερη εμπειρία έλαβε χώρα μερικά χρόνια αργότερα. Το 1999, ήμουν 11 χρόνια παντρεμένος. Παρόλο που η γυναίκα μου και εγώ μπορούσαμε να συνυπάρξουμε, υπήρχε έλλειψη συναισθηματικής σύνδεσης και συνεργασίας. Η σχέση μας είχε γίνει σχέση δύο συγκατοίκων, όχι δυο συντρόφων ζωής.
Είχαμε περάσει τα τελευταία τρία χρόνια της σχέσης μας σε σύμβουλο γάμου. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων βιώσαμε περιστασιακά σύντομες στιγμές σύνδεσης που μας εγκατέλειψαν όμως λίγο μετά την άφιξή τους. Ενώ εκείνη «βυθιζόταν» στην καριέρα της, εγώ «βυθιζόμουν» στην επιχείρησή μου και στη σχέση μου με τα παιδιά. Η σχέση μας βρισκόταν σε κώμα.
Το 2000, χωρίσαμε και πήραμε διαζύγιο. Μετά από όλες τις ελπίδες, τα όνειρα και τις προσπάθειές μου, βρέθηκα να ζω ως μονογονέας. Ήμουν συντετριμμένος. Εκείνη περίπου την εποχή άρχισα να μελετώ με τον φίλο και μέντορά μου, Μάρσαλ Ρόζενμπεργκ. Μάθαινα να νιώθω τα συναισθήματά μου και να συνδέομαι με τις ανάγκες μου. Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν.
Κατά τη διάρκεια των ετών που ακολούθησαν, έμαθα να θρηνώ τις πτυχές της ζωής που ήταν ιδιαίτερα ανικανοποίητες. Μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία απέκτησα οξεία επίγνωση των συγκεκριμένων αναγκών που προηγουμένως λαχταρούσα ασυνείδητα.
Μέσα από τη συνειδητή επεξεργασία των συναισθημάτων της συντριβής και της θλίψης, ανακάλυψα πόσο μου έλειπε μια βαθύτερη αίσθηση σύνδεσης, νοήματος και σκοπού στη ζωή μου. Με την πάροδο του χρόνου, καθώς συνέχισα να εμβαθύνω τη σχέση μου με τις ανάγκες μου, κατάλαβα ότι ήταν η σχέση μου με τον εαυτό μου και η εστίαση στο να βιώνω τη ζωή που θα μου έδινε την εμπειρία της σύνδεσης, του σκοπού και του νοήματος, όχι μια σχέση με κάποιον άλλον.
Τελικά, είδα ότι αν επρόκειτο να είμαι σε μια σχέση που θα ήταν βιώσιμη και ικανοποιητική, θα ήταν πολύ καλύτερα να την επιλέξω και όχι να εξαρτώμαι από αυτήν. Σκέφτηκα ότι από ένα μέρος εσωτερικής ευτυχίας και ικανοποίησης, θα μπορούσα να φέρω τον εαυτό μου ως ολοκληρωμένο άνθρωπο σε μια σχέση, χωρίς να αναζητώ την ευτυχία μου από αυτήν. Η σχέση που ήθελα θα ήταν σαν το κερασάκι στην τούρτα, όχι η τούρτα. Αυτό με οδήγησε σε μια υπέροχη περίοδο προσωπικής ανάπτυξης – να μάθω να είμαι ευτυχισμένος μόνος μου.
Μέσω των συνειδητοποιήσεων και των πράξεών μου, ωρίμασα και έφτασα σ’ αυτό το σημείο. Η σχέση μου με τη ζωή έγινε τόσο βαθιά ικανοποιητική από μόνη της που, για πρώτη φορά στην ενήλικη ζωή μου, ήμουν πραγματικά ικανοποιημένος χωρίς σύντροφο.
Ήταν η διαδικασία του πένθους μου και η εμβάθυνση στη σχέση μου με τα συναισθήματα και τις ανάγκες, που έφεραν αυτή η διαύγεια.
Η ικανότητά μου να πενθώ συνειδητά, άλλαξε τα πάντα.
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Σύνδεση με τα συναισθήματα και τις ανάγκες
Σκεφτείτε μια κατάσταση στη ζωή σας όπου βιώνετε κάποια δυσφορία ή πόνο.
Στη συνέχεια, παρατηρήστε πώς νιώθετε στο σώμα σας και επικεντρωθείτε σε αυτό που αισθάνεστε. Δείτε αν μπορείτε να φέρετε σ’ αυτό το συναίσθημα περισσότερη επίγνωση. Προσκαλέστε το να βγει στην επιφάνεια. Νιώστε το συναίσθημα. Μείνετε με αυτό το συναίσθημα για λίγες στιγμές – απλά παρατηρώντας και νιώθοντάς το. Ξανά, μείνετε με αυτό – τουλάχιστον για 60 δευτερόλεπτα, περισσότερο αν είναι δυνατόν.
Μπορεί να παρατηρήσετε ότι (επι)κρίνετε, αποφεύγετε ή απομακρύνεστε από αυτό το συναίσθημα. Αναγνωρίστε το όταν συμβαίνει. Στη συνέχεια, επιστρέψτε στο συναίσθημα. Επαναλάβετε. Δοκιμάστε το για 2 έως 5 λεπτά.
Εάν είναι απαραίτητο, επαναλάβετε αυτή την πρακτική κατά τη διάρκεια της επόμενης εβδομάδας μέχρι να συνδεθείτε με την ανάγκη (ή τις ανάγκες) για την οποία σας μιλάει αυτό το συναίσθημα.
Επαναλάβετε ξεχωριστά για κάθε συναίσθημα που αναγνωρίζετε.
Πρακτική 2 – Ενσωμάτωση των αναγκών
Διαλογισμός ενσάρκωσης αναγκών:
Εδώ μπορείτε να ακούσετε τον διαλογισμό:
Ή ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα:
Βρείτε κάποιο ήσυχο χώρο και χρόνο για αυτή την πρακτική. Πραγματοποιήστε την ξεχωριστά για κάθε ανάγκη της Πρακτικής 1 που θα θέλατε να την νιώσετε περισσότερο ικανοποιημένη.
Καθίστε αναπαυτικά και βολευτείτε. Κλείστε τα μάτια σας. Νιώστε την αναπνοή σας – Χαλαρώστε.
Τώρα, με το μάτι του μυαλού σας, θυμηθείτε μια στιγμή που αυτή η ανάγκη ικανοποιήθηκε. “Ξαναζήστε” αυτή την εμπειρία στο μυαλό σας. Θυμηθείτε πού ήσασταν, ποιος ήταν εκεί, τι συνέβαινε. Θυμηθείτε πώς αισθανθήκατε. Επιβραδύνετε. Επαναλάβετε αυτή τη στιγμή ξανά και ξανά στο μυαλό σας. Αφήστε το συναίσθημα της εμπειρίας να μπει στο σώμα σας.
Απολαύστε τη στιγμή. Απολαύστε την ανάμνηση, ιδιαίτερα την αίσθησή της.
Όταν νιώσετε πλήρεις, ότι ολοκληρώσατε την πρακτική, ανοίξτε τα μάτια σας και επιστρέψτε στο χώρο σας.
Επαναλάβετε αυτή την άσκηση με όλες τις ανάγκες που εντοπίσατε στην Πρακτική 1.
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου