Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
Ακούγοντας το «Όχι» με συμπόνια
Ένα «Όχι» σε κάτι είναι ένα «Ναι» σε κάτι άλλο
Έχουμε ήδη συζητήσει ιδέες και πρακτικές που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη σχέση μας με τη λέξη «όχι» (βλ. κεφ. 13 και 16).
Πολλοί από εμάς έχουμε πεποιθήσεις σχετικά με το «όχι» που μπορεί να το κάνουν δύσκολο, ακόμη και επώδυνο, να ακούμε αυτή τη λέξη. Μπορεί να πιστεύουμε ότι σημαίνει «Δεν μου είσαι σημαντικός», ή «Δεν σε αγαπάω» ή «Δεν είσαι αρκετά καλός» (βλ. κεφ. 18).
Μπορεί επίσης να είναι εύκολο να πιστέψουμε ότι «Οι ανάγκες μου δεν θα ικανοποιηθούν ποτέ», ειδικά όταν συγχέουμε τις ανάγκες μας με τις στρατηγικές που χρησιμοποιούμε για να τις ικανοποιήσουμε. Νομίζουμε ότι το «όχι» στη «στρατηγική» μας σημαίνει όχι στις ανάγκες μας – ότι το «όχι» σημαίνει ότι οι ανάγκες μας δεν πρόκειται ή δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν.
Ο συναισθητικός τρόπος σκέψης μας προσφέρει μια διαφορετική προοπτική και τη δυνατότητα να αποκτήσουμε μια νέα σχέση με το «όχι».
Πώς μπορεί το «Όχι» να σημαίνει «Ναι»;
Ας το σκεφτούμε: H κύρια πεποίθηση της συναισθητικής ζωής είναι πως ό,τι κάνουμε, το κάνουμε προσπαθώντας να ικανοποιήσουμε κάποια ανάγκη (ή ανάγκες). Και ό,τι κάνει ο άλλος είναι το ίδιο: μια προσπάθεια να ικανοποιήσει κι εκείνος κάποια ανάγκη (ή ανάγκες). Είναι όμως δύσκολο να το θυμόμαστε και να το πιστεύουμε, όταν είμαστε πλημμυρισμένοι από απογοήτευση επειδή ακούσαμε ένα «όχι», ενώ πραγματικά ελπίζαμε να ακούσουμε ένα «ναι».
Παρόλα αυτά, έχουμε την επιλογή (και την ικανότητα σιγά-σιγά) να δούμε το «όχι» ως μια προσπάθεια να ικανοποιήσουμε μια ανάγκη (ή ανάγκες) – ως ένα «ναι» στις ανάγκες, στη ζωή. Για παράδειγμα, αν ο φίλος μου λέει: «Τομ, θέλεις να πάμε σινεμά απόψε;» και του απαντήσω «όχι», σε τι μπορεί να λέω «ναι»; Ίσως στην ξεκούραση (αν είμαι κουρασμένος), ίσως στο να λαμβάνω κάποιον υπόψη (αν έχω ήδη σχέδια με κάποιον άλλον), ίσως στην αυτο-φροντίδα (αν δεν αισθάνομαι καλά).
Αν εξετάσουμε οποιαδήποτε κατάσταση από αυτή την οπτική γωνία, μπορούμε να δούμε ότι όποιος λέει «όχι» το κάνει για να πει «ναι» σε μια ανάγκη. Αυτό, με τη σειρά του, μας δίνει μια καλύτερη ευκαιρία να έχουμε συμπονετική κατανόηση, να δούμε ότι όλοι μας απλώς προσπαθούμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας.
Ενσωματώνοντας αυτή την επίγνωση, αυξάνουμε τις πιθανότητες να καταλάβουμε ότι το «όχι» δεν σημαίνει ότι «δεν έχουμε σημασία», ή ότι «δεν με αγαπάς», ή ότι «δεν είμαι αρκετά καλός». Σημαίνει απλώς ότι προκειμένου κάποιος να φροντίσει τον εαυτό του, έχει γι’ αυτόν περισσότερο νόημα να κάνει κάτι άλλο.
Μισό, έχει και συνέχεια!
Οπότε, ΟΚ, οι άλλοι ικανοποιούν τις ανάγκες τους – τι γίνεται όμως με τις δικές μου; Εδώ είναι που η ικανότητά μας να βλέπουμε τη διαφορά μεταξύ των στρατηγικών μας και των αναγκών μας γίνεται ζωτικής σημασίας. Θυμάστε στο κεφ. 4, την ιστορία «Το αίνιγμα του κυρίου και της κυρίας Σμιθ»; Οι ανάγκες δεν έρχονται σε σύγκρουση, οι στρατηγικές μας είναι αυτές που συγκρούονται. Με αυτή την επίγνωση είναι πιο πιθανό να στραφούμε σε άλλες, ελαφρώς ή ίσως εντελώς διαφορετικές στρατηγικές για να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας. Από αυτή τη σκοπιά, το «όχι» που ακούσαμε δεν το ερμηνεύουμε ως ότι οι ανάγκες μας δεν θα ικανοποιηθούν. Σημαίνει απλώς ότι αυτή η μία στρατηγική που χρησιμοποιήσαμε δεν πρόκειται να λειτουργήσει πολύ καλά και είναι καιρός να σκεφτούμε μια νέα στρατηγική.
Αντιγράφω από το κεφ. 13:
«Όταν η προσοχή μας είναι στραμμένη στην «ανάγκη» μας και όχι στη «στρατηγική» μας, μπορούμε να ακούσουμε το «όχι» χωρίς να ανησυχούμε ότι η ανάγκη μας δεν θα ικανοποιηθεί. Γιατί; Υπάρχουν δέκα χιλιάδες τρόποι για να ικανοποιήσουμε οποιαδήποτε ανάγκη. Αυτή είναι η απελευθέρωση που μπορούμε να βιώσουμε με την εστίαση στις ανάγκες. Όταν επικεντρωνόμαστε σε μία ή δύο στρατηγικές, το μυαλό μας περιορίζεται σε αυτές τις δυο επιλογές. Όταν σκεφτόμαστε με όρους αναγκών, μας ανοίγεται ένας κόσμος ευκαιριών. Ένας κόσμος στον οποίο μπορούμε να ακούσουμε το «όχι» χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι ανάγκες μας δεν θα ικανοποιηθούν.»
Αυτό είναι το κλειδί που μας βοηθάει να αποδεχτούμε το «όχι» και να συμβάλουμε σε έναν κόσμο όπου όλοι μπορούν να ενεργούν από επιλογή. Έναν κόσμο στον οποίο μπορώ να ζω με περισσότερη κατανόηση και με λιγότερη απαίτηση, πίεση και ένταση – και ταυτόχρονα να εξακολουθώ να έχω μεγάλες πιθανότητες να ικανοποιήσω τις ανάγκες μου.
Παρατηρώντας τη ζωή μου, μού έχει γίνει απολύτως σαφές ότι η ικανότητά μου να αποδέχομαι το «όχι» με επίγνωση αναγκών, βελτιώνει κατά πολύ την ικανότητά μου να ικανοποιώ τις ανάγκες μου και ταυτόχρονα να παραμένω σε σύνδεση με τους γύρω μου. Και αυτό επηρεάζει το πόση ευκολία, αρμονία, επιλογή και ευτυχία βιώνω. Σημαντικό!
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Ένα συγκινητικό μάθημα για το «Όχι»
Άλλο στρατηγική, άλλο ανάγκη
Πριν από δεκατέσσερα περίπου χρόνια, είχα την τύχη να είμαι σε θέση να αγοράσω ένα δικό μου σπίτι. Ήξερα ότι δεν επρόκειτο να είναι εύκολο, επειδή ήθελα να μείνω σε κοντινή απόσταση από το κέντρο της Νέας Υόρκης. Για να είναι οικονομικά εφικτό για μένα, θα έπρεπε ή να βρω μια πολύ καλή προσφορά ή να αγοράσω σπίτι που θα χρειαζόταν εκτενή ανακαίνιση ή και τα δύο.
Έψαχνα για μήνες χωρίς αποτέλεσμα. Έμοιαζε ότι οι τιμές ή/και οι φόροι της περιοχής θα με εμπόδιζαν τελικά να αποκτήσω το δικό μου σπίτι.
Ξαφνικά, μια μέρα, έπεσα πάνω σε ένα σπίτι που μόλις είχε βγει στην αγορά. Ήταν λίγο ερείπιο. Για την ακρίβεια, ήταν τελείως ερείπιο. Το θέμα ήταν ότι βρισκόταν σε κοντινή απόσταση με τα πόδια από το τρένο για τη Νέα Υόρκη και οι φόροι ήταν προσιτοί. Η τιμή πώλησης ήταν πάνω από το όριό μου, αλλά έκανα μια πολύ χαμηλή προσφορά. Περιέργως, ο ιδιοκτήτης την αποδέχτηκε.
Αισθάνθηκα σα να είχα κερδίσει το λαχείο. Ήταν το σπίτι που αναζητούσα και το βρήκα! Ήμουν τόσο ανακουφισμένος και χαρούμενος που με δυσκολία συγκρατούσα τον εαυτό μου.
Καθώς μπήκαμε στη διαδικασία της πώλησης, προέκυψαν διάφορα θέματα όπως πχ ότι ο λέβητας δεν λειτουργούσε. Αλλά μου φαινόταν τόσο καλή περίπτωση, που αποφάσισα ότι δεν πειράζει. Στη συνέχεια αποδείχθηκε ότι το σύστημα αποχέτευσης ήταν σε κακή κατάσταση και ότι υπήρχε μούχλα στους τοίχους. Αλλά μου φαινόταν τόσο καλή περίπτωση, που αποφάσισα ότι δεν πειράζει.
Και μετά περάσαμε στα νομικά θέματα. Προέκυψε ότι ο ιδιοκτήτης ήταν στη φυλακή, οπότε οι διαδικασίες χρειάζονταν περισσότερο χρόνο. Αποδείχτηκε επίσης ότι υπήρχαν απλήρωτοι φόροι που βάραιναν το σπίτι, κατάσχεση επί της υποθήκης και το πιστοποιητικό ελέγχου είχε λήξει. Επιπλέον, δεν ήταν ξεκάθαρο σε ποιον ανήκε ο δρόμος της εισόδου προς το γκαράζ. Αλλά μου φαινόταν τόσο καλή περίπτωση, που συνέχιζα να σκέφτομαι ότι θα τα κατάφερνα. Τους επόμενους 7 μήνες, τα τακτοποίησα όλα.
Κανονίσαμε να υπογράψουμε τη μεταβίβαση την επόμενη Τετάρτη. Εκείνη τη Δευτέρα, ο ιδιοκτήτης πέθανε. Δεν αστειεύομαι.
Αποδείχτηκε ότι είχε δύο πρώην συζύγους, μια κόρη και μια θετή κόρη που μόλις είχαν κληρονομήσει το σπίτι. Ακόμα μου φαινόταν τόσο καλή περίπτωση, και ακόμα σκεφτόμουν ότι θα τα κατάφερνα. Μετά από μήνες συνεργασίας με δικηγόρους, μηχανικούς, πολύ κόπο διαμεσολάβησης και νομικών εξόδων πολλών χιλιάδων δολαρίων, η συμφωνία χάλασε. Ήμουν συντετριμμένος. Ήμουν πεπεισμένος ότι χάθηκε η μοναδική ευκαιρία που είχα να κάνω πραγματικότητα το όνειρό μου να αποκτήσω σπίτι.
Ζήτησα και έλαβα ενσυναίσθηση – κι άλλη, κι άλλη. Με το πέρασμα του χρόνου και με πολλή αυτο-ενσυναίσθηση, συνειδητοποίησα ότι η προσκόλλησή μου σε αυτό το σπίτι ως «τη μοναδική μου στρατηγική» είχε παρεμποδίσει τη σύνδεσή μου με τις ανάγκες μου. Μου φαινόταν ότι η αγορά αυτού του σπιτιού ήταν «ο μόνος τρόπος» για να είμαι ευτυχισμένος. Μπέρδευα τη στρατηγική μου με την ανάγκη μου και, ως αποτέλεσμα, δεν μπορούσα να ακούσω «όχι» για αυτό το σπίτι.
Τελικά, ανέκτησα τη σύνδεση με τον εαυτό μου. Έψαξα μέσα μου να συνειδητοποιήσω τις ανάγκες που ήλπιζα ότι θα ικανοποιούσε αυτό το σπίτι. Αυτό μου έδωσε μια νέα προοπτική. Μπορούσα να δω καθαρά ότι είχα μπερδέψει αυτό το σπίτι με τις ανάγκες στις οποίες επρόκειτο να συμβάλλει – μεγάλες, πολύ σημαντικές ανάγκες – όπως η ασφάλεια, η αποτελεσματικότητα, ο σκοπός και το νόημα, η ψυχική ηρεμία. Όταν επικεντρώθηκα στη σημασία αυτών των αναγκών (όχι του σπιτιού), όλα άλλαξαν για μένα. Μπόρεσα να αφήσω τη στρατηγική να το αγοράσω και άρχισα να αναζητώ νέες ευκαιρίες.
Αντί να προσπαθήσω να αναστήσω τη συμφωνία, έκανα κάτι διαφορετικό. Σχεδίασα έναν κύκλο σε έναν χάρτη της περιοχής της Νέας Υόρκης. Ξεκίνησα την ακτίνα από τη θέση του σπιτιού στο οποίο ήμουν τόσο απελπισμένα προσκολλημένος. Κοιτάζοντας τον νέο μου «κύκλο ευκαιριών», ανακάλυψα αρκετές πόλεις που δεν είχα σκεφτεί πριν – μέρη που ήταν εξίσου βολικά για την πόλη. Με αυτή τη νέα επίγνωση, άρχισε η ανανεωμένη αναζήτησή μου.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες είχα βρει το σπίτι στο οποίο ζω σήμερα, ένα όμορφο παλιό πέτρινο σπίτι που χρειαζόταν μόνο ένα κλάσμα των εργασιών του αρχικού σπιτιού που προσπαθούσα να αγοράσω. Έχει μεγαλύτερο οικόπεδο, χαμηλότερους φόρους και είναι και το ίδιο αρκετά μεγαλύτερο.
Καθώς έφτανα στο τέλος αυτής της δοκιμασίας, συνειδητοποιούσα πόσο επώδυνο, δαπανηρό και αποξενωτικό προς τις ανάγκες μου μπορεί να είναι το να μην μπορώ να αποδεχτώ το όχι – είτε πρόκειται για ένα άλλο άτομο, είτε για τον εαυτό μου, είτε ακόμη και για ένα σύνολο συνθηκών – ένα επώδυνο μάθημα που δεν θα ξεχάσω ποτέ.
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Καταγραφή των πεποιθήσεών σας σχετικά με το «όχι»
Καταγράψτε σε μια λίστα τις πεποιθήσεις που έχετε σχετικά με το τι σημαίνει «όχι». Για παράδειγμα, «Δεν έχω σημασία», ή «Οι άνθρωποι δεν με αγαπούν», ή «Δεν αξίζω», ή «Δεν είμαι αρκετά καλός» κ.ο.κ. Σημειώστε τα όλα αυτά.
Στη συνέχεια, φτιάξτε έναν κατάλογο με τις ανάγκες που ικανοποιούνται και τις ανάγκες που δεν ικανοποιούνται από κάθε πεποίθηση.
Μετά από αυτό, δοκιμάστε να συνθέσετε μερικές νέες πεποιθήσεις… όπως: «Μου είναι σημαντικό να ζω σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι μπορούν να ενεργούν από επιλογή», ή «Το “όχι” στο αίτημά μου δεν αφορά εμένα- είναι ένας τρόπος για τους ανθρώπους να φροντίζουν τον εαυτό τους και το σέβομαι», ή «Το να ζω σε έναν κόσμο όπου μπορώ να ακούω το “όχι”, κάνει τη ζωή μου πιο υπέροχη». Κάντε έναν κατάλογο των αναγκών που ικανοποιούνται και των αναγκών που δεν ικανοποιούνται από αυτές τις νέες πεποιθήσεις.
Πρακτική 2 – (Επανάληψη από το κεφ. 13) Απελευθερώστε τον εαυτό σας
Σκεφτείτε ένα «όχι» από κάποιον, που δυσκολεύεστε να το ακούσετε (να το αποδεχτείτε).
Στη συνέχεια, γράψτε ποια ανάγκη (ή ανάγκες) σας προσπαθείτε να ικανοποιήσετε με το αίτημα στο οποίο πήρατε απάντηση «όχι».
Στη συνέχεια, γράψτε 3 έως 5 τρόπους με τους οποίους θα μπορούσατε να ικανοποιήσετε τις ανάγκες σας ΧΩΡΙΣ να ακούσετε ένα «ναι» από αυτό το άτομο.
Πρακτική 3 – (Επανάληψη από το κεφ. 13) Συμπονετική κατανόηση
Αφού ολοκληρώσετε την Πρακτική 1, φανταστείτε ποια ανάγκη (ή ποιες ανάγκες) προσπαθεί να καλύψει το άτομο που λέει «όχι» λέγοντας «όχι».
Πρακτική 4 – Ζητώντας αυτο-σύνδεση
Την επόμενη φορά που θα ζητήσετε από τον εαυτό σας να κάνει κάτι και στη συνέχεια δεν θα το κάνετε (ναι, μπορείτε να πείτε «όχι» και στον εαυτό σας), ρωτήστε τον εαυτό σας: «Ποια/ες ανάγκη/ες προσπαθώ να ικανοποιήσω ζητώντας από τον εαυτό μου να το κάνει αυτό;». Γράψτε τις.
Στη συνέχεια, αναρωτηθείτε: «Ποια/ες ανάγκη/ες ικανοποιώ με το να μην το κάνω αυτό;» Με αυτή την επίγνωση, δείτε αν μπορείτε να βρείτε αν υπάρχει άλλος τρόπος να ικανοποιήσετε και τις δύο αυτές ομάδες αναγκών. Ίσως θα μπορούσατε να κάνετε διάφορα πράγματα.
Μοιραστείτε τη διαδικασία σας με έναν φίλο ενσυναίσθησης. Δείτε αν μπορείτε να λάβετε ενσυναίσθηση ή στρατηγικές από άλλους. Θυμηθείτε: «Αν θέλετε να ταξιδέψετε μακριά, πηγαίνετε μαζί με άλλους».
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου