Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
Κάνοντας τη ζωή πιο υπέροχη με αιτήματα
Αναπτύσσουμε σιγά-σιγά την αντίληψή μας του «παράλληλου σύμπαντος» των συναισθημάτων και των αναγκών. Αυτή η συνειδητοποίηση των αναγκών μας φέρνει σε μια εσωτερική κατάσταση «συμπονετικής κατανόησης», και απέναντι στους άλλους αλλά και απέναντι στον εαυτό μας. Όταν συνειδητοποιούμε τις ανάγκες και δημιουργείται μέσα μας μια κατάσταση συμπονετικής κατανόησης, είμαστε σε θέση να προχωρήσουμε σε δράση με έναν πιο συνδεδεμένο και εποικοδομητικό τρόπο.
Τα αιτήματα είναι ο τρόπος με τον οποίο συνδέουμε τη συμπονετική μας κατανόηση (συνειδητοποίηση των αναγκών) με τις ενέργειές μας (στρατηγικές). Τα αιτήματα είναι σχεδιασμένα για να κάνουν τη ζωή πιο υπέροχη για όλους.
Τι είναι τα αιτήματα;
Όταν σκεφτόμαστε και δρούμε συμπονετικά, επιλέγουμε να χρησιμοποιούμε τα αιτήματα για να σχετιζόμαστε, και με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας: Με τα αιτήματα δημιουργούμε αλλαγές στη ζωή μας, ενώ ταυτόχρονα λαμβάνουμε πλήρως υπόψη μας και τις ανάγκες μας και τις ανάγκες των άλλων. Γιαυτό τα αιτήματα είναι σημαντικά.
Για τους σκοπούς αυτού του μαθήματος, θα είμαστε πολύ συγκεκριμένοι όσον αφορά τα χαρακτηριστικά ενός συμπονετικού αιτήματος:
•
Είναι υλοποιήσιμο: Για να είναι ένα αίτημα συμπονετικό, χρειάζεται να είναι υλοποιήσιμο. Με άλλα λόγια, ένα αίτημα δεν θα ήταν να «σταματήσετε» να κάνετε κάτι, θα ήταν να κάνετε κάτι. Γιατί; Εφόσον γνωρίζουμε ότι ο,τιδήποτε κάνουμε, το κάνουμε για να καλύψουμε μια ανάγκη, και οι ανάγκες είναι οι «παρορμήσεις» της ζωής, το να ζητάμε από κάποιον να «σταματήσει» να κάνει κάτι είναι ισοδύναμο με το να του ζητάμε να σταματήσει να ζει τη ζωή του.
Εναλλακτικά, αν ζητήσουμε από τους ανθρώπους να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους με έναν νέο τρόπο που θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στην ικανοποίηση των δικών μας αναγκών, αυξάνουμε τις πιθανότητες να έχουμε μια αλληλεπίδραση που θα εξυπηρετεί τη ζωή μας και θα μας φέρνει κοντά. Με αυτόν τον εναλλακτικό τρόπο, και οι άλλοι συνεχίζουν να ικανοποιούν τις ανάγκες τους και εμείς έχουμε περισσότερες ανάγκες μας που ικανοποιούνται. Έτσι αυξάνουμε την πιθανότητα ότι, όταν προσπαθούμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας σε συνεργασία με τους άλλους, αυτό να μη γίνεται εις βάρος των δικών τους αναγκών. Αυτό με βοηθάει να συνεχίσω να είμαι αυτός που θέλω να είμαι, ενώ παράλληλα να δημιουργώ έναν κόσμο στον οποίο να μου αρέσει να ζω
•
Είναι συγκεκριμένο: Ένα συμπονετικό αίτημα είναι συγκεκριμένο. «Αγάπη μου, θα μου μιλήσεις σε παρακαλώ σαν να με αγαπάς;» Αμάν! Πώς το κάνει κανείς αυτό; Ακόμα κι αν ήθελα να αναλάβω αυτό το εγχείρημα, μπορεί στ’ αλήθεια να μην έχω ιδέα τι ακριβώς θα ήθελε.
Έχω παρατηρήσει ότι οι άνθρωποι είναι συνήθως αρκετά πρόθυμοι να με στηρίξουν, αν αυτό δεν γίνεται εις βάρος τους. Βοηθάει πολύ να ξέρουν τι συγκεκριμένο χρειάζομαι.
Για παράδειγμα, «Αγάπη μου, παρατηρώ ότι είμαι πολύ σφιγμένος αυτή τη στιγμή. Θα μπορούσαμε να κάνουμε ένα δίλεπτο διάλειμμα, να ρίξουμε μια ματιά στο φύλλο αναγκών στο ψυγείο και να συζητήσουμε για ό,τι προκύψει;»
•
Αναφέρεται στο παρόν: Ένα συμπονετικό αίτημα είναι κάτι που μπορεί να γίνει στο παρόν. Έτσι, ένα συμπονετικό αίτημα δεν θα έμοιαζε με: «Θα κρατήσεις το δωμάτιό σου καθαρό από τώρα και στο εξής;». Η αλήθεια είναι ότι είναι δύσκολο να πει κάποιος «ναι» σε αυτό και να είναι σίγουρος ότι θα συμβεί.
Ένα συμπονετικό αίτημα είναι πιο πιθανό να μοιάζει με: «Θα μπορούσες να μου πεις τι σου συμβαίνει όταν σου ζητάω να καθαρίσεις το δωμάτιό σου;» Αυτό είναι κάτι που μπορεί να γίνει «τώρα αμέσως», και επιπλέον, είναι και υλοποιήσιμο και συγκεκριμένο.
•
Αναφέρεται σε ανάγκη μας: Ένα συμπονετικό αίτημα αναφέρεται σε μια ανάγκη. Σύμφωνα με την εμπειρία μου, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να θέλουν να συνεισφέρουν σε μένα αν γνωρίζουν με ποιο τρόπο συνεισφέρουν (τις ανάγκες μου). Όσο περισσότερες πληροφορίες έχουν για τις ανάγκες μου, τόσο πιο ικανοί είναι να λάβουν μια τεκμηριωμένη απόφαση. Για παράδειγμα, αν πω: «Μπορείς να μου πεις τι άκουσες μόλις να λέω;», αυτό θα μπορούσε εύκολα να ερμηνευτεί ως «τεστάκι». Αυτό συνέβη και όταν το ρώτησα στα παιδιά μου. Ωστόσο, αν πω: «Μου είναι σημαντικό να είμαι σίγουρος ότι ήμουν σαφής και ότι έχουμε συννενοηθεί. Μπορείς να μου πεις τι με άκουσες να λέω;» Κάτι τέτοιο ίσως δημιουργήσει μια διαφορετική εμπειρία που θα μπορούσε να μας φέρει πιο κοντά.
•
Γίνεται με αποδοχή στο «όχι»: Το να ακούμε και να αποδεχόμαστε το «όχι», μας επιτρέπει να ζούμε σε ένα κόσμο όπου οι άνθρωποι κάνουν πράγματα επειδή το επιλέγουν. Μπορούμε να βοηθήσουμε στη δημιουργία αυτού του «κόσμου της εθελοντικής συνεισφοράς», ενώ παράλληλα δημιουργούμε μια πιο υπέροχη ζωή για τον εαυτό μας και τους άλλους – μόνο αν είμαστε πρόθυμοι να ακούσουμε το «όχι».
•
Γίνεται με πίστη στην αφθονία στρατηγικών: Το να ακούω «όχι» μπορεί να είναι πραγματικά δύσκολο αν έχω μόνο μια-δυο στρατηγικές στο μυαλό μου. Θα μου φαίνεται ότι η ανάγκη μου δεν θα ικανοποιηθεί ποτέ αν ακούσω «όχι». Σε αυτή την κατάσταση, μπορεί να με πιάσει φόβος ή απελπισία.
Όταν η προσοχή μας είναι στραμμένη στην «ανάγκη» μας και όχι στη «στρατηγική» μας, μπορούμε να ακούσουμε το «όχι» χωρίς να ανησυχούμε ότι η ανάγκη μας δεν θα ικανοποιηθεί. Γιατί; Υπάρχουν 10.000 τρόποι για να ικανοποιήσουμε οποιαδήποτε ανάγκη. Αυτή είναι η απελευθέρωση που μπορούμε να βιώσουμε με την εστίαση στις ανάγκες. Όταν επικεντρωνόμαστε σε μία ή δύο στρατηγικές, το μυαλό μας περιορίζεται σε αυτές τις δυο επιλογές. Όταν σκεφτόμαστε με όρους αναγκών, μας ανοίγεται ένας κόσμος ευκαιριών. Ένας κόσμος στον οποίο μπορούμε να ακούσουμε το «όχι» χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι ανάγκες μας δεν θα ικανοποιηθούν.
•
Τιμώντας τις ανάγκες των άλλων: Επιπλέον, στο συμπονετικό αίτημα, καταλαβαίνουμε ότι όταν κάποιος λέει «όχι», σημαίνει ότι λέει «ναι» στις ανάγκες του. Θυμηθείτε, οτιδήποτε κάνει ο καθένας, μπορεί να θεωρηθεί ως προσπάθεια ικανοποίησης των αναγκών του – συμπεριλαμβανομένου του να λέει «όχι».
Ακούγοντας το «όχι» από αυτή την οπτική των αναγκών, έχουμε μεγαλύτερη ικανότητα να τιμούμε τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων, καθώς επιδιώκουμε την εκπλήρωση των δικών μας.
Το μονοπάτι της αίτησης
Όλοι ξέρουμε πώς είναι όταν κάποιος προσπαθεί να μας πείσει να κάνουμε κάτι – δεν είναι μια εμπειρία που μας φέρνει κοντά. Και όλοι γνωρίζουμε τον πόνο του να θέλεις πραγματικά να κάνει κάποιος κάτι που μπορεί να μην θέλει να κάνει – ούτε αυτό είναι διασκεδαστικό. Η υποβολή αιτημάτων τα αλλάζει όλα αυτά.
Η δημιουργία αιτημάτων προϋποθέτειεστίαση στις ανάγκες μας (και όχι στο τι θέλουμε να κάνει κάποιος). Αν πιστεύουμε ότι «χρειαζόμαστε κάποιον να κάνει κάτι…», μάλλον χρειάζεται να προσφέρουμε περισσότερη ενσυναίσθηση προς τον εαυτό μας. Με αυτό τον τρόπο θα συνειδητοποιήσουμε τις ανάγκες μας και τις 10.000 στρατηγικές που έχουμε στη διάθεσή μας, ώστε να βγούμε από τη σκέψη ότι οι ενέργειες οποιουδήποτε ατόμου αποτελούν «ανάγκη» μας.
Δεν είναι εύκολο – είναι όμως εφικτό.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Τι θα κάνουμε με αυτά τα πιάτα;
Ένα βράδυ, γύρισα σπίτι από τη δουλειά και παρατήρησα ένα σωρό βρώμικα πιάτα στο νεροχύτη και το γιο μου στον καναπέ να παίζει βιντεοπαιχνίδι. Μέχρι τότε, αυτό που θα συνέβαινε συνήθως σε μια τέτοια κατάσταση ήταν ότι θα φώναζα και θα απειλούσα, και πιθανότατα, τα πιάτα θα πλένονταν αλλά ο γιος μου ο Κόλιν και εγώ θα καταλήγαμε θυμωμένοι, απομακρυσμένοι και δυσαρεστημένοι. Έτσι, αυτή τη φορά, δοκίμασα κάτι καινούργιο.
Ενσυναίσθηση σε μένα
Εστίασα μέσα μου: Θα ήθελα πολύ να μπορώ να βασίζομαι ότι όταν ο Κόλιν λέει ότι θα πλύνει τα πιάτα μετά το φαγητό, θα τα πλύνει. Και είμαι και κουρασμένος και θα ήθελα πολύ να ζω σε ένα σπίτι καθαρό και συμμαζεμένο.
Επιβράδυνα για να το συνειδητοποιήσω αυτό για ένα ή δύο λεπτά, αναπνέοντας αργά, και σε λίγο θυμήθηκα ότι θα ήθελα επίσης και αρμονία στις σχέσεις μου και επαφή με το γιο μου.
Αυτός όμως, καθόταν στον καναπέ και έπαιζε το βιντεοπαιχνίδι του. Άρχισα πάλι να εκνευρίζομαι. Υπενθύμισα στον εαυτό μου ότι ό,τι κάνουμε (ακόμα και ο γιος μου στον καναπέ), το κάνουμε για να καλύψουμε ανάγκες. Και παρόλο που ήμουν λίγο εκνευρισμένος, φανταζόμουν ότι μια σύνδεση με αυτό που νοιώθει και χρειάζεται ο Κόλιν θα ήταν τελικά πιο παραγωγική και ευχάριστη και για τους δυο μας, από το να φωνάζω ή να απειλώ.
Ειλικρινής έκφραση και ενσυναίσθηση
Αφού πήρα λίγο χρόνο για να συγκεντρωθώ, είπα στον Κόλιν: «Θα ήθελα πραγματικά να χαλαρώσω αυτή τη στιγμή, και όταν βλέπω ότι τα πιάτα δεν έχουν πλυθεί, παρατηρώ ότι αναστατώνομαι. Θα ήθελα πολύ να έχω περισσότερη τάξη και καθαριότητα, ειδικά μετά από μια κουραστική μέρα στη δουλειά. Ταυτόχρονα θα ήθελα πολύ να ξέρω εσύ πώς αισθάνεσαι. Σκέφτομαι ότι θα βοηθούσε αν μου έλεγες πώς νοιώθεις σε σχέση με τα πιάτα».
Σύνδεση
Φάνηκε ότι ο Κόλιν μπορούσε να αισθανθεί την ειλικρίνεια και την επιθυμία μου να συνδεθώ. Η «αυτοσυγκέντρωσή» μου είχε λειτουργήσει.
Κόλιν:
Ουάου! Σ’ ευχαριστώ που ρώτησες, μπαμπά. Η αλήθεια είναι ότι είμαι εξαντλημένος. Σηκώνομαι στις 5:30 για το σχολείο, έχω τόνους διαβάσματος, έχω προπόνηση χόκεϊ, έχω τη δουλειά μου 8 ώρες την εβδομάδα και προσπαθώ να έχω και προσωπική ζωή – αυτή τη στιγμή απλά προσπαθώ να ξεκουραστώ.
Εγώ (μέσα μου):
Καταλαβαίνω. Ξέρω τι θα πει κούραση. Ακούγεται πραγματικά εξαντλημένος. Το καταλαβαίνω ότι πραγματικά χρειάζεται ένα διάλειμμα.
Εγώ (στον Κόλιν):
Καταλαβαίνω ότι έχουν αδειάσει οι μπαταρίες σου και χρειάζεσαι ένα διάλειμμα. Αυτό είναι;
Κόλιν:
ΝΑΙ! Αυτό είναι.
Τον καταλάβαινα. Μπορούσα να ταυτιστώ με την κούραση, την εξάντληση και την έλλειψη ενέργειας – δεν μπορούμε μήπως όλοι;
Καθώς η συζήτησή μας συνεχιζόταν, ο Κόλιν άρχισε να ζωηρεύει λίγο και ανταλλάξαμε φιλικά βλέμματα για πρώτη φορά από τότε που γύρισα σπίτι.
Εγώ πάλι:
Ναι, σε καταλαβαίνω γιε μου. (Χαλαρώνουμε λίγο.. παίρνουμε μερικές ανάσες) Τι κάνουμε λοιπόν με αυτά τα πιάτα;
Θυμάμαι εκείνη τη στιγμή τόσο καθαρά. Ήταν τόσο διαφορετική, οι δυο μας να καθόμαστε και να αναρωτιόμαστε: «Τι θα κάνουμε με αυτά τα πιάτα;» Απλά καθόμασταν και αναρωτιόμασταν – δεν τσακωνόμασταν.
Μετά από λίγα λεπτά, ο Κόλιν γύρισε προς το μέρος μου και μου είπε: «Μην κουνηθείς. Επιστρέφω αμέσως». Λίγο αργότερα επέστρεψε με ένα στυλό και ένα κομμάτι χαρτί για γραφικές παραστάσεις. Με το στυλό στο χέρι και την έμπνευση στο πρόσωπό του, σχεδίασε ένα σχεδιάγραμμα εβδομάδας με προσοχή στη λεπτομέρεια.
Ο πίνακας έδειχνε ότι ο ίδιος θα ήταν υπεύθυνος για το καθάρισμα των πιάτων τη Δευτέρα και την Τετάρτη (τις βραδιές που δεν θα έπαιζε χόκεϊ) και ο αδελφός του θα φρόντιζε για την Τρίτη και την Πέμπτη. Την Παρασκευή ήταν πάντα η βραδιά της πίτσας, οπότε δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα εκεί, και περνούσαν τα περισσότερα Σαββατοκύριακα με τους φίλους τους ή τη μητέρα τους.
Από εκείνο το σημείο και μετά, ως επί το πλείστον, το πρόβλημα με τα πιάτα είχε λυθεί. Και ίσως το πιο σημαντικό, είχαμε ξεπεράσει μια σύγκρουση, ενώ παράλληλα είχαμε παραμείνει σε επαφή. Λέω «ως επί το πλείστον» επειδή υπήρχαν κάποια «δύσκολες στιγμές» που και που. Όμως, κρατώντας στο μυαλό μας ο ένας τις ανάγκες του άλλου, ξεπεράσαμε ακόμη και αυτές τις εξαιρέσεις με περισσότερη κατανόηση και λιγότερα «λάθη». Ήταν μια ευχάριστη αλλαγή.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αναγνώριση και η συνεκτίμηση των συναισθημάτων και των αναγκών των δικών μου και των άλλων είναι αυτό που κάνει ένα αίτημα «συμπονετικό». Χρησιμοποιώντας τα αιτήματα, μπορώ να κατανοώ και να ενεργώ σύμφωνα με τις ανάγκες μου, με σεβασμό και λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των άλλων. Υπέροχο.
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Απελευθερώστε τον εαυτό σας
Σκεφτείτε ένα «όχι» από κάποιον, που δυσκολεύεστε να το ακούσετε (να το αποδεχτείτε).
Στη συνέχεια, γράψτε ποιά ανάγκη (ή ανάγκες) σας προσπαθείτε να ικανοποιήσετε με το αίτημα στο οποίο πήρατε απάντηση «όχι».
Στη συνέχεια, γράψτε 3 έως 5 τρόπους με τους οποίους θα μπορούσατε να ικανοποιήσετε τις ανάγκες σας ΧΩΡΙΣ να ακούσετε ένα «ναι» από αυτό το άτομο.
Πρακτική 2 – Συμπονετική κατανόηση
Αφού ολοκληρώσετε την Πρακτική 1, φανταστείτε ποια ανάγκη ή ποιες ανάγκες ικανοποιούσε το άτομο που είπε «όχι», λέγοντας «όχι».
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου