ΕΒΔΟΜΑΔΑ 8
Η Θ Ε Ω Ρ Ι Α
Η σοφία που εμπεριέχεται στην (επί)κριση
Μπορούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο τρόπους σκέψης: Ο πρώτος, να μείνουμε στα επικριτικά ή «συνηθισμένα» μοτίβα σκέψης μας και ο δεύτερος, να επιδιώξουμε να εστιάζουμε στα συναισθήματα και τις ανάγκες (στην ενέργεια της ζωής).
Κατά ειρωνικό τρόπο, πολλοί από εμάς έχουμε την τάση να βλέπουμε αυτές τις επιλογές ως καλές και κακές: την εστίαση στα συναισθήματα και τις ανάγκες ως καλή επιλογή (θα «έπρεπε» να εστιάζουμε εκεί) και την επίκριση ως κακή («δεν θα έπρεπε» να επικρίνουμε). Λέω κατά ειρωνικό τρόπο, επειδή αυτό το είδος σκέπτεσθαι είναι μια μορφή ηθικολογικής κρίσης (καλό/κακό).
Οι επικρίσεις κρύβουν μέσα τους ένα μονοπάτι για την ανακάλυψη των αναγκών. Έτσι, όταν απορρίπτουμε τις επικρίσεις μας ως «κακές», χωρίς να το θέλουμε, αποξενωνόμαστε από τις ανάγκες μας. Σταματάμε την αναζήτηση πριν καν ξεκινήσει. Τα δύο παρακάτω σενάρια καταδεικνύουν την άποψή μου και τις πιθανές παγίδες και ευκαιρίες που μας περιμένουν.
Σενάριο πρώτο
Πιάνω τον εαυτό μου να σκέφτεται ότι μια συνάδελφος είναι «αναίσθητη». Αν επιλέξω να με λογοκρίνω, σκεπτόμενος ότι είναι «λάθος» να σκέφτομαι με αυτόν τον τρόπο, πιθανότατα θα σταματήσω τον εαυτό μου στο «αναίσθητη».
Σενάριο δεύτερο
Πιάνω τον εαυτό μου να σκέφτεται ότι μια συνάδελφος είναι «αναίσθητη». Αυτή τη φορά σκέφτομαι: «Καλά νέα, η ενέργεια της ζωής μου με καλεί. Ας εξερευνήσουμε». Έτσι, αφήνω τις επικρίσεις μου να ξεδιπλωθούν, γνωρίζοντας ότι οι επικρίσεις μου δεν προέρχονται από την κατανόηση της ενέργειας της ζωής μου με έναν συνδεδεμένο τρόπο. Γιατί; Επειδή γνωρίζω ότι παρόλο που οι επικρίσεις εκφράζουν την ενέργεια της ζωής μου με έναν «αποσυνδεδεμένο» τρόπο, μπορώ να τις «μεταφράσω» σε μια πιο συμπονετική και συνδεδεμένη εμπειρία.
Οπότε τις άφησα να ξεδιπλωθούν – «Ναι, είναι αναίσθητη και μεγάλη ψεύτρα… και είναι και χειριστική!»
Αυτή τη φορά έχω τρεις φορές περισσότερα στοιχεία να μελετήσω, να μεταφράσω και τελικά να αξιοποιήσω: «αναίσθητη», «ψεύτρα» και «χειριστική». Μπορώ να εστιάσω στην επιθυμία μου να βιώσω περισσότερη προσοχή και φροντίδα- και ίσως εμπιστοσύνη, αυτοφροντίδα, αμοιβαιότητα και πολλά άλλα – μια βαθύτερη, πιο ολοκληρωμένη σύνδεση με την ενέργεια της ζωής μέσα μου.
Αυτή τη διαδικασία του να αφήνω τις επικρίσεις μου να ξεδιπλώνονται (στο μυαλό μου) την περιγράφω και ως «απολαμβάνοντας την Παράσταση των Επικρίσεων». Μου αρέσει αυτή η φράση επειδή δημιουργεί μια διάκριση μεταξύ δύο τμημάτων της συνειδητότητάς μου: του τμήματός μου που συνδέεται, και του τμήματος που δεν συνδέεται και τόσο με τη ζωή, όπως την νοιώθω μέσα μου. Έχω τη δυνατότητα να αντιμετωπίσω τις επικρίσεις μου ως προκαταρκτικές πληροφορίες, όχι ως «την αλήθεια». Και τελικά, μπορώ να έχω μια πιο ολοκληρωμένη σύνδεση με τον εαυτό μου, περισσότερη κατανόηση και περισσότερη συμπόνια.
Αυτή η προσέγγιση «με τα δύο κεφάλια» απαιτεί λίγο χρόνο και εξάσκηση, όμως τα οφέλη είναι σημαντικά.
Σ Τ Η Ν Π Ρ Α Ξ Η
Για την περίπτωση επείγουσας προσγείωσης,
ένα Ημερολόγιο Επικρίσεων υπάρχει κάτω από το κάθισμά σας
Χωρίς τον φίλο ενσυναίσθησής μου, πυροδοτημένος, αναστατωμένος,
αλλά κάτοχος χαρτιού & μολυβιού.
Πριν από λίγο καιρό, ήμουν μέλος μιας ομάδας εκπαιδευτών ενός τετραήμερου προγράμματος εντατικής εκπαίδευσης. Ένας από τους εκπαιδευτές ήταν ένα άτομο με το οποίο δεν είχα συνεργαστεί ποτέ στο παρελθόν.
Καθώς η εκπαίδευση προχωρούσε, παρατήρησα ότι εκνευριζόμουν και αγανακτούσα καθώς τον παρακολουθούσα και συνεργαζόμουν μαζί του. Αυτά που έλεγε δεν ταίριαζαν με την κατανόηση που είχα για την πρακτική της συμπόνιας. Ο τρόπος που μιλούσε, πίστευα ακράδαντα ότι ήταν επώδυνος, και υποκινούσε δυσπιστία και παρεξηγήσεις μεταξύ των συμμετεχόντων.
Από τη δεύτερη ημέρα της εκπαίδευσης, είχα δεθεί σε κόμπους. Παρόλο που προσπαθούσα απεγνωσμένα να μετατρέπω τις επικρίσεις μου σε παρατηρήσεις (και σε κάποιο βαθμό τα κατάφερνα), εξακολουθούσα να αισθάνομαι απαίσια. Ήμουν αποσυντονισμένος, ενοχλημένος και γενικά εκτός του κέντρου μου, αποπροσανατολισμένος. Ήμουνα σε «αδιέξοδο».
Κανονικά, σε αυτές τις περιπτώσεις θα καλούσα την φίλη ενσυναίσθησής μου. Αυτή τη φορά ήμουν εκτός εμβέλειας κινητού. Δεν είχα τη δυνατότητα να επικοινωνήσω μαζί της. Χρειάστηκε και ψάξω βαθύτερα μόνος μου.
Αποφάσισα να γράψω ένα «ημερολόγιο επικρίσεων». Έμοιαζε κάπως έτσι:
Επικριτική σκέψη
Παρατήρηση Αναγκών/Αξιών
Νοιάζεται περισσότερο για το να τον βλέπουν σαν «γκουρού» παρά να συνεισφέρει στους ανθρώπους
φροντίδα, επάρκεια, αυτογνωσία, συνεισφορά
Σαμποτάρει το πρόγραμμα
σύμπραξη, υποστήριξη, κοινή πραγματικότητα
Είναι ανεύθυνος
φροντίδα, επάρκεια, συνεισφορά, μάθηση, ανάπτυξη
Είναι εγωμανής
επίγνωση, παρουσία, αμοιβαιότητα, κοινότητα, σύμπραξη
Καθώς έγραφα και διάβαζα τις λέξεις μου, έβλεπα πιο καθαρά την «ενέργεια ζωής» που κινούνταν μέσα μου. Με αυτή την επίγνωση, μπορούσα πιο εύκολα να κάνω διάλογο για τις ανάγκες μου, τα πράγματα που εκτιμώ και προσπαθώ να βιώσω. Όταν μπόρεσα να δω την «επικριτική σκέψη» μου ακριβώς δίπλα στην «παρατήρηση αναγκών και των αξιών» μου, μου ήταν πιο ξεκάθαρη η κατάσταση αλλά και η επιλογή της στρατηγικής που θα μας εξυπηρετούσε καλύτερα.
Μίλησα μαζί του. Ήταν μια δύσκολη συζήτηση – κι όμως, με το να μοιραστώ τις ανάγκες μου και όχι τις επικρίσεις μου, μπορέσαμε να συνδεθούμε, να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλον και να συνεργαστούμε πιο εύκολα. Ήταν δύσκολο – όχι αδύνατο.
Τελικά, ήταν η παρατήρηση των επικρίσεών μου, αυτό που μου πρόσφερε το μονοπάτι προς τη συνειδητοποίηση των αναγκών και των αξιών μου. Αυτό με τη σειρά του μου επέτρεψε να βιώσω περισσότερη σύνδεση και συμπόνια.
Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η
Πρακτική 1 – Ξεκινήστε ένα Ημερολόγιο Επικρίσεων
Γράψτε σε ένα ημερολόγιο τις επικρίσεις που έχετε για κάποιον (συμπεριλαμβανομένου του εαυτού σας).
Αργότερα, όταν θα έχετε χρόνο, καθίστε και γράψτε όλες τις επικρίσεις που μπορείτε να σκεφτείτε για αυτό το άτομο (ναι, ακόμη κι αν αυτό το άτομο είστε εσείς). Δώστε του να καταλάβει! Όχι μόνο ότι είναι «βλαμμένη». Τι είδους «βλαμμένη». Μία «εγωκεντρική βλαμμένη»; Μία «τεμπέλα βλαμμένη»; Όσο πιο συγκεκριμένες είναι οι κρίσεις μας, τόσο περισσότερες πληροφορίες μπορούμε να πάρουμε για τις ανάγκες μας. Παράξενο, αλλά λειτουργεί.
Στη συνέχεια, κοιτάξτε τη Λίστα Αναγκών και δείτε αν μπορείτε να καταλάβετε σε ποιες ανάγκες αναφέρεται η κάθε επίκρισή σας.
Μετάφραση: Μαρία Αγγέλου